Po kolejnych zmianach ustawowych, jakie miały miejsce w trakcie tego roku dotyczących zasad rozliczenia się przez podatników z fiskusem, i likwidacją tzw. ulgi dla klasy średniej, w rozliczeniu rocznym dochodów uzyskanych w roku 2022, podatnicy zadają sobie pytania, czy z tej ulgi będą mogli  skorzystać.

Kto korzystał z ulgi dla klasy średniej?

Ulga ta, obowiązywała jedynie przez 6 miesięcy mijającego roku i  dotyczyła tylko pracowników pracujących na podstawie umowy o pracę oraz osób prowadzących działalność gospodarczą, opodatkowaną na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Mimo, iż przez pierwszą połowę roku podatnicy ci stosowali się do obowiązujących wówczas przepisów oraz korzystali ze stosownych odliczeń, gdy ich przychody mieściły się w limicie wynoszących 68.411,99 zł – 102.588,00 zł, w rozliczeniu rocznym nie zostanie to uwzględnione.

Przykład:

Jan Nowak pobierał wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę. Wynagrodzenie brutto to 8 549 zł. Przy wypłacie wynagrodzenia płatnik obniża jego postawę opodatkowania o 1 121,94 zł, czyli ulgę dla klasy średniej. Jednocześnie płatnik nie stosuje już odliczenia 7,75% składki na ubezpieczenie zdrowotne. W rozliczeniu rocznym ulga dla klasy średniej zostaje pominięta podobnie jak i odliczenie składki. Podatnik wyliczając roczną wartość podatku do zapłaty, zastosuje jednak 12% stopę podatku oraz kwotę zmniejszającą o wartości 3.600 zł.

Źródło: shutterstock

Likwidacja ulgi dla klasy średniej a PIT

Jak wynika z przepisów nowelizacji ulga dla klasy średniej została zniesiona w odniesieniu do dochodów (przychodów) uzyskanych już od 1 stycznia 2022 r. Nie oznacza to jednak obowiązku dokonania korekt przez płatników w odniesieniu do już naliczonej ulgi dla klasy średniej. Podatnicy natomiast co do zasady nie uwzględnią tej ulgi przy rocznym rozliczeniu PIT za 2022 rok.

Rekompensatą dla podatników mogących z ulgi korzystać, która miała im wynagrodzić utratę prawa do korzystania z niej jest obniżenie podstawowej stawki PIT do poziomu 12 % w I przedziale skali podatkowej ( z dotychczasowych 17 %).

W przypadku niektórych podatników mogła wystąpić taka sytuacja, że rozliczanie się przez nich w pierwszych 6 miesiącach tego roku przy korzystaniu z wówczas obowiązującej ulgi, skutkowało pobieraniem mniejszej zaliczki, niż ta która pobierana byłaby przy rozliczaniu miesięcznym tych samych przychodów przy zastosowaniu nowej stawki podatku wynoszącej 12%. Mogło być to możliwe na przykład wtedy, kiedy podatnik uzyskiwałby dochody istotnie przekraczające wysokość progu  wynoszącego 85.528,00 zł. 

Przykład:

Podatnik otrzymuje wynagrodzenie o wysokości 11.000 zł. Jego zaliczka na podatek przez pierwszą część roku pozwala na skorzystanie z ulgi dla klasy średniej, a zaliczka na podatek wyniosła 1518 zł. Podatnik otrzymał jednak w czerwcu premię 30.000 zł i w efekcie w skali roku pozbawił się prawa do ulgi dla klasy średniej. Skutkować to będzie dopłatą podatku za pierwszą część roku (dopłata w deklaracji podatkowej), a jednocześnie ryzykiem, że podatnik będzie w drugiej części roku opodatkowywał się według II progu skali i przekroczy znacząco dotychczasową wartość pobieranej zaliczki.

Sytuacja taka będzie skutkowała tym, że przy składaniu rozliczenia rocznego z jednej strony podatnik będzie miał obowiązek uiścić brakującą kwotę należnego podatku, której nie wpłacił zaliczkami ( nie musi wtedy jednak płacić odsetek od nieuiszczonych we wcześniejszym terminie kwot zaliczek), natomiast z drugiej strony jeśli spełnione zostaną przesłanki (w rozliczeniu roczny zastosowane zostaną inne ulgi) może otrzymać zwrot tegoż płaconego dodatkowo podatku.

Procedura zwrotu podatku

Takie rozwiązanie jest wynikiem regulacji zawartej w  przepisach przejściowych wprowadzające zmiany. Zwrot należności nastąpi na zasadzie automatycznego i samodzielnego działania Urzędu Skarbowego. Nastąpi to, gdy podatek za rok 2022 r. należny i wynikający ze złożonego zeznania rocznego przy zastosowaniu nowej 12 % stawki podatku okazałby się wyższy, niż w przypadku hipotetycznie pobieranego podatku za rok 2022 wyliczanego przy skorzystania z ulgi dla klasy średniej w PIT.

To na naczelniku właściwego urzędu skarbowego będzie spoczywał obowiązek weryfikacji składanych przez podatników rozliczeń rocznych. Po weryfikacji naczelnik ma obowiązek poinformowania podatników w terminie 21 dni od złożenia przez nich deklaracji rocznej o wystąpieniu nadpłaty.

Taka informacja nie będzie mogła zostać zaskarżona, ale podatnikowi który uznał, iż nie zwrócono kwoty w należnej jemu wysokości będzie przysługiwało prawo do złożenia wniosku o zwrot należności w pełnej wysokości. Dopiero ewentualna odmowa w takim przypadku zostanie wydana w formie decyzji administracyjnej od której będzie podatnikowi przysługiwało odwołanie.

Przykład:

Podatnik przez pierwsze 3 miesiące roku uzyskiwał wynagrodzenie 20.000 zł brutto, bez prawa do ulgi dla klasy średniej. Po tym okresie został on zwolniony i rozpoczął pracę na podstawie umowy zlecenie. W efekcie ulga dla klasy średniej w ujęciu rocznym zaczęła mu przysługiwać. Podatnik ma prawo skorzystać z niej w rocznym rozliczeniu podatkowym.

Zmiana wynikająca z likwidacji ulgi dla klasy średniej będzie miała istotne znaczenie w przypadku pracowników oraz zleceniobiorców, którzy ze względu na poziom swoich dochodów przekraczający 12.800,00 zł brutto miesięcznie – w ogóle nie mogli korzystać z tej ulgi. Przez pierwsze dwa kwartały roku płacili zaliczki w celu opłacenia wymaganego 17 % podatku ( i 9 % składki na ubezpieczenie zdrowotne). Ponieważ jednak obniżona do 12 % stawka podatku dochodowego w pierwszym progu obowiązuje w całym roku podatkowym 2022, wtedy może wystąpić podstawa do uzyskania zwrotu nadpłaty z tytułu uiszczanych w powiększonej wysokości zaliczek za miesiące od stycznia do czerwca.

Przykład:

Podatnik otrzymywał wynagrodzenie 20.000 zł brutto (zaliczka na podatek przy zastosowaniu 17% stopy wynosi 2 849 zł miesięcznie). Ta sama zaliczka po lipcu wynosi 2 011.00 w efekcie różnica między pierwszymi 6 miesiącami opłacanej zaliczki według dotychczasowych zasad, a według nowych zasad, podlega zwrotowi na rzecz podatnika (w optymalnej sytuacji będzie to 838 zł x 6 =  5028 zł).

Rozliczenie wspólnie z małżonkiem

Likwidacja ulgi dla klasy średniej teoretycznie ułatwiła podjęcie decyzji o wspólnym rozliczeniu małżonków za rok podatkowy 2022 r. pozwalając na uniknięcie dodatkowego skompilkowania. Jednak w przypadku osób, które z ulgi mogły korzystać a ich hipotetyczna sytuacja w rozliczeniu rocznym byłaby korzystniejsza, niż przy zastosowaniu aktualnie obowiązujących przepisów, będą mieli prawo do zwrotu różnicy o którym wspomniano wcześniej. Dlatego przed złożeniem deklaracji podatkowej małżonkowie muszą rozważyć, czy w konkretnym przypadku korzystniejsze podatkowo okaże się składanie indywidualnych zeznań podatkowych, czy też wspólnego rozliczenia.  Dodatkowo od 1 stycznia 2022 r.  dzięki nowej regulacji, wspólnie rozliczyć się już mogą małżonkowie, którzy zawarli związek małżeński w trakcie roku i pozostawali w nim do końca roku. W przypadku wspólnego rozliczenia małżonkowie muszą najpierw, każdy z nich oddzielnie pomniejszyć swój przychód o koszty (koszty uzyskania przychodu, składki ZUS ale tylko na ubezpieczenie społeczne emerytalno-rentowe ) oraz zastosować  przysługujące  inne odliczenia i ulgi ( np. remontowa, rehablitacyjna, prorodzinna, ulga 4+ etc.)

Następnie małżonkowie muszą zsumować swoje dochody. Otrzymaną kwotę z kolei dzielą przez 2,  a otrzymany iloraz muszą pomnożyć przez stawkę podatkową według przyjętej skali. Wynik ten pomniejszają o kwotę zmniejszającą podatek (przy założeniu, że oświadczenie PIT-2 złożono). W tym przypadku podatek określa się na w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.

Przykład:

Zarobki męża to – 13.000 zł, zarobki żony – 5.000 zł. Podatek obliczany jest od wartości 18.000/2 = 9.000 zł. W efekcie zastosowanie znajdzie ulga dla klasy średniej, a podatek wyliczany będzie przez cały rok według pierwszego przedziału skali podatkowej u obojga małżonków. Przy rozliczeniu osobnym zarobki męża przekroczyłyby próg 120.000 zł (13.000 x 12 miesięcy = 156.000 zł) i płaciłby on podatek według 32% stopy. 

Rozliczenie osoby samotnie wychowującej dziecko

Rewolucja podatkowa w roku 2022 r. nie ominęła także podatników będących rodzicami samotnie wychowującymi dziećmi. Pierwotne przepisy Nowego Ładu zakładały zastąpienie dotychczasowej możliwości wspólnego rozliczenia razem z dzieckiem wprowadzoną ulgą dla samotnego rodzica. Miała ona pozwać na odliczenie od podatku stałej kwoty w wysokości 1500,00 zł.

Zmienione przepisy zlikwidowały tę ulgę, umożliwiając na powrót wspólne rozliczenie z dzieckiem, wprowadzając jedna dosyć istotne zmiany w stosunku do wcześniejszych rozwiązań. Opodatkowanie w tej formie może nastąpić na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, przez zaznaczenie odpowiedniego okna w formularzu.

W tym przypadku wysokość podatku ustala się przez przyjęcie podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Jednakże do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany.

Jednocześnie wspólne rozliczenie z dzieckiem pozwala na dwukrotne zwiększenie kwoty zmniejszającej podatek do wysokości 7.200 zł, co wynika z możliwości zastosowania kwoty wolnej od podatkuod dwukrotności kwoty 30.000,00 zł. 

Przykład:

Rodzic zarabia 10.000 zł miesięcznie, natomiast dziecko, w stosunku do którego rodzic pełni opiekę jako osoba samotna nie zarabia. Rodzicowi przysługuje miesięcznie odliczenie 600 zł kwoty wolnej (7.200 zł rocznie). Gdyby rodzic rozliczał się bez preferencji podatkowej, odliczenie to wynosiłoby 300 zł.

Trzeba zwrócić uwagę także na fakt, iż doszło do doprecyzowania przepisów i obecnie wynika z nich jednoznacznie, że wspólne rozliczenie może dotyczyć tylko jednego z rodziców samotnie wychowującego dziecko (w poprzednim stanie prawnym pojawiały się rozstrzygnięcia, które aprobowały taki rodzaj rozliczenia w przypadku rodziców wychowujących dzieci przy zastosowaniu pieczy naprzemiennej).

Uprawnionymi do zastosowania preferencyjnego rozliczenia są:  rodzic lub opiekun prawny, podlegający obowiązkowi podatkowemu, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Warunkiem zastosowania jest samotne wychowywanie przez takiego rodzica lub opiekuna w roku podatkowym dziecka:

1. małoletnie,
2. pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3. pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, kontynuującego naukę w szkołach.

Kolejną istotną zmianą jest podwyższenie limitu dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych lub osiąganych przy stosowaniu podatku liniowego jakie takie dziecko będzie mogło uzyskiwać bez utraty prawa do stosowania tej preferencji. Wcześniej obowiązująca kwota 3. 089, 00 zł, została zastąpiona kwotą limitowaną ustaloną według iloczynu 12 x wysokość renty socjalnej, obowiązującej w grudniu danego roku podatkowego. Obecnie kwota ta wynosi 16.061, 28 zł, będzie się jednak zmieniać w kolejnych latach na skutek waloryzacji świadczenia.

Przykład

W 2022 r. samotny rodzic zarabiał 14.000 zł brutto miesięcznie, a dziecko dorobiło w wakacje 14.000 zł. Rodzic ma prawo do zastosowania rozliczenia podatkowego jako samotnie wychowujący. Dzięki takiej preferencji pozostanie on w I progu podatkowym (12% podatek od całości jego dochodów). 

O realnym wzroście możliwości dokonywanych odliczeń stanowić będzie również to, że do dochodu dziecka nie będą liczone środki uzyskiwane ze świadczeń renty rodzinnej, dochody od kapitałów pieniężnych, a także przychody korzystające ze zwolnienia z podatku w związku z nieprzekroczeniem 26 roku życia, lub wynikające z ze zmiany rezydencji podatkowej spowodowanej powrotem do kraju.

Możliwość wspólnego rozliczenia jest wyłączona w sytuacji gdy rodzić lub dziecko uzyskiwało przychody opodatkowane podatkiem liniowym, bądź prowadziło działalność gospodarczą rozliczaną ryczałtem.

Ulga dla klasy średniejPodatek PITPolski ŁadRozliczenie rocznePIT-36PIT-37Wspólne rozliczenie PIT