Ulga rehabilitacyjna polega na odliczaniu od uzyskanego dochodu kwoty wydatkowanej na:

• cele rehabilitacyjne oraz
• cele związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.

Z ulgi korzystać mogą zarówno osoby niepełnosprawne, jak i przez osoby, na których utrzymaniu pozostawały w 2022 roku osoby niepełnosprawne. 

Źródło: shutterstock

Polski Ład ograniczy prawo do stosowania ulgi prorodzinnej w PIT 2023

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku w 2022 roku za sprawą Polskiego Ładu spowodowało, że wielu podatników płaci mniejszy podatek PIT. Inni z uwagi na dochody nie płacą go wcale. Konsekwencją tego będzie brak możliwości skorzystania z wielu ulg podatkowych w przyszłorocznych rozliczeniach PIT. Czy w 2023 roku osoby o niższych dochodach nie odliczą już ulgi prorodzinnej lub ulgi rehabilitacyjnej w PIT? Więcej na ten temat w artykule ,,W 2023 roku odliczenie ulg w PIT bardziej problematyczne. Dla niektórych niemożliwe".

Rodzaje odliczeń

Istnieją dwa rodzaje odliczeń:

• limitowane kwotowo (czyli ulga przysługuje do wartości ... zł, nawet jeśli poniosłeś wyższe wydatki, to ich już nie odliczysz),
• nielimitowane (ile wydałeś - tyle odliczysz).

Wydatki ograniczone kwotowo co prawda nie mogą przekraczać pewnego limitu, niemniej ich poniesienia nie trzeba udowadniać. Zalicza się do nich wydatki na:

• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• wydatki na samochód - używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej albo osoby mającej na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Zmiany w uldze na leki w 2022 roku

Już w zeznaniach za 2021 i 2022 r. osoby te będą mogły w ramach ulgi odliczyć wydatki na zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia wydanego na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 523 ze zm.) oraz wyposażenie umożliwiające ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem. Ponadto w ramach ulgi od podstawy opodatkowania w PIT za 2022 r. będzie można odliczyć wydatki innego rodzaju, które są bardzo istotne dla wielu osób niepełnosprawnych. Chodzi tu o pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady i wkłady anatomiczne. O ile wydatki z pierwszej ze wskazanych kategorii nie będą podlegały limitowaniu, co oznacza, że będą podlegały odliczeniu od podstawy opodatkowania w pełnej poniesionej przez podatnika kwocie ograniczonej wyłącznie wysokością podstawy opodatkowania, to te z drugiej kategorii będą od niej odliczane w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł.

Ulga na leki

Specyficznie rozliczana jest ulga w związku z zakupem lekarstw. Nie zalicza się ani do wydatków limitowanych, ani do nieograniczonych kwotą górnego limitu (choć do tej ostatniej znacznie jej bliżej). Odliczenie na leki dotyczy wyłącznie różnicy pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu, a kwotą 100 zł. Z odliczenia korzysta się wyłącznie, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo). Podstawą jest zalecenie (pisemne) lekarza (np. recepta, karta pacjenta) oraz faktura (lub inny dowód poniesienia wydatku, wskazujący, że podatnik poniósł wydatek).

Rozliczenia dokonuje się następująco za każdy miesiąc:

kwota wydatkowana - 100 zł = kwota odliczenia

Np. w miesiącu styczniu wydatki na leki wyniosły 300 zł

300 zł – 100 zł = 200 zł – zatem odliczeniu od dochodu podlega kwota 200 zł.

UWAGA: Paragon z apteki nie stanowi dowodu poniesienia wydatku na cele rehabilitacyjne.

W 2022 r. należy podawać w aptece i innych miejscach zakupu dane do wystawienia faktury na osobę fizyczną (z danymi takiej osoby). Paragon z NIP do 450 zł nie jest podstawą wystawienia faktury, gdyż stanowi fakturę uproszczoną i sprzedawca może odmówić ponownego wystawienia faktury na tej podstawie. 

Osoba niepełnosprawna

Wydatki ponieść może wyłącznie podatnik będący osobą niepełnosprawną lub podatnik, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Osobami niepełnosprawnymi są wyłącznie osoby, posiadające:

1. orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub
2. decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia.

Podstawą wydawania decyzji o niepełnosprawności jest ustawa z dnia z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2008, nr 14, poz. 92). Skorzystanie z odliczenia możliwe jest również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Natomiast osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, oraz orzeczenia o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji (na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), mogą (ale nie muszą) składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań zawodowych.

Osoby posiadające ważne orzeczenia ZUS o niezdolności do pracy lub ważne orzeczenia organu rentowego (ZUS, MON, MSWiA), wydane przed dniem 31 sierpnia 1997 r. o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów lub ważne orzeczenie KRUS o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wydane przed 31 sierpnia 1997 r., nie muszą ubiegać się dodatkowo o orzeczenie, aby korzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Postali podatnicy wymienieni powyżej muszą zostać zakwalifikowani do jednego ze stopni niepełnosprawności.

Orzeczenia dotychczasowe nie pozwolą jednak zaliczyć tych osób powyżej wymienionych do I lub II grupy inwalidztwa, o której mowa w ustawie o PIT, co konieczne jest dla korzystania z niektórych ulg.

Opiekun, na którego utrzymaniu pozostaje niepełnosprawny

Prawo do ulgi przysługuje również osobom, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe - jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają 12-krotności kwoty renty socjalnej obowiązującej w grudniu 2022 r.

Wydatek w takim przypadku musi ponieść opiekun, a nie osoba niepełnosprawna. W zakresie, w którym to niepełnosprawny poniósł wydatek – to jemu przysługuje prawo do ulgi.

Niezbędne dokumenty

Dwa rodzaje dokumentów są podstawą dokonywania odliczeń:

1. dowód na to, że:

• podatnik jest osobą niepełnosprawną wskazaną w ustawie albo
• w przypadku opiekunów - dowód pokrewieństwa łącznie z dowodem zakwalifikowania osoby jako niepełnosprawnej oraz

2. łącznie z powyższymi dowodami dowód dokumentujący poniesienie wydatku.

Dowodem niepełnosprawności jest orzeczenie lekarza orzecznika (powiatowego, w ramach odwołania od decyzji lekarza może wydawać je również komisja wojewódzka).

Dowodem pokrewieństwa mogą być akta osobowe (akty urodzin itp.). Ustawa nie wymaga, by były to wyłączne dokumenty, które udowadniają pokrewieństwo.

Poniesienie wydatków udowadnia się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie, co oznacza, że każdy w zasadzie dokument może stanowić dowód poniesienia wydatku. Najbardziej popularnymi dokumentami są faktury oraz bankowe dowody zapłaty.

UWAGA: Sam paragon nie jest dowodem poniesienia wydatku przez daną osobę. Urzędy nie akceptują również paragonu połączonego z oświadczeniem podatnika o poniesieniu wskazanych na paragonie wydatków.

W przypadku:

• opłat na rzecz przewodników osób niewidomych i osób z niepełnosprawnością narządu ruchu,
• opłat za utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej,
• opłat z tytułu używania samochodu osobowego dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne,

- nie jest wymagane posiadanie dokumentów stwierdzających wysokość wydatków. Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

• wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika;
• okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego;
• okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych (w związku z wyjazdami na nie samochodem).

UWAGA:Brak dowodu nie oznacza, że można wpisywać wydatki, których podatnik faktycznie nie poniósł. Podatnik powinien dokonywać odpisów, jeśli faktycznie wydatki ponosi.

Cel rehabilitacji

Ulga rehabilitacyjna przysługuje na realizację dwóch celów:

• rehabilitację (sprzęt, leki),
• ułatwianie wykonywania czynności życiowych (sprzęt zarówno ortopedyczno-medyczny, jak i przystosowujący.

UWAGA

Prawidłowe określenie, czy dany wydatek spełnia powyższy cel jest elementem bardzo często kwestionowanym przez organy podatkowe. Zatem sprzęt musi zawsze spełniać poniżej wskazane warunki związane z przeznaczeniem.

Celami, które uprawniają do ulgi są wydatki na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
• odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-leczniczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• utrzymanie psa przewodnika - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty określonej w pkt 7;
• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa;
• opłacenie tłumacza języka migowego;
• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia;
• leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
• odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,

b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a; używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł;

• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

a) na turnusie rehabilitacyjnym,

b) w zakładach, o których mowa w pkt 6,

c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.

Pies asystujący a pies przewodnik

W ramach ulgi odliczać można wyłącznie wydatki na utrzymanie psa asystującego, w rozumieniu przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

Psem asystującym jest odpowiednio wyszkolony i specjalnie oznaczony pies, w szczególności pies przewodnik osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz pies asystent osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.

Status psa asystującego potwierdza certyfikat wydawany po odbyciu odpowiedniego szkolenia. Certyfikat wydawany jest na określone kategorie czynności, jakie pies ma wykonywać:

1. Pies przewodnik osoby niewidomej lub niedowidzącej:

Funkcje - daje osobie niewidomej lub niedowidzącej możliwość samodzielnego i bezpiecznego poruszania się bez obawy natrafienia na przeszkodę.

2. Pies asystent osoby niepełnosprawnej ruchowo:

Funkcje - asystuje osobie niepełnosprawnej ruchowo poruszającej się na wózku. Pies asystent specjalizuje się w podnoszeniu, podawaniu, otwieraniu i naciskaniu.

3. Pies sygnalizujący osoby głuchej i niedosłyszącej:

Funkcje - asystuje osobie głuchej lub niedosłyszącej przez zwracanie jej uwagi na określone dźwięki, a następnie doprowadzenie jej do źródła hałasu.

4. Pies sygnalizujący atak choroby (np. epilepsji, chorób serca):

Funkcje - wyczuwa nadchodzący atak choroby i ostrzega o tym właściciela lub osoby z jego otoczenia lub reaguje na atak choroby. Wydaje się, że rodzaj certyfikatu nie ma wpływu na prawo do ulgi. Istotny jest status psa asystującego.

Rehabilitacja a wygoda i operacja

Urzędy skarbowe prawo do ulgi interpretują ściśle. Zatem przedmioty ułatwiające życie każdemu, a nie tylko niepełnosprawnemu nie są rozliczane w ramach odliczeń. Przykładem są poduszki lub zestawy materacy, korzystnie wpływające zarówno na osoby niepełnosprawne, jak i na inne osoby. Na tej samej zasadzie za rehabilitację nie są uznawane operacje, poprawiające sprawność osoby niepełnosprawnej.

Ulga rehabilitacyjnaOdliczenia w PIT