Rozliczenie PIT wspólne z małżonkiem 2023/2024

Osoby pozostające w związku małżeńskim często decydują się na wspólne rozliczenie deklaracji podatkowej. Decyzja ta powoduje złożenie wspólnego druku PIT i podpisanie go imieniem i nazwiskiem jednego z małżonków. Każdy z małżonków osobno korzysta również z ulg i odliczeń, ale podatek płaci jako podwójną kwotę podatku ustalonego od połowy łącznej kwoty dochodów małżonków. Nie w każdym wypadku istnieje jednak możliwość rozliczania się razem.

Źródło: shutterstock

Ile można zyskać na wspólnym rozliczeniu z małżonkiem?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba zrozumieć zapis ustawy: podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Tak więc:

• wspólne opodatkowanie korzystne jest tylko w przypadku, gdy jeden z małżonków zarabia na tyle dużo, że jego przychody spowodowałyby wejście do podatku obliczanego według wyższej stawki (z 12% na 32%),
• jeżeli małżonkowie - po odliczeniu wszelkich ulg odliczanych od dochodu uzyskują dochód (przychód po odjęciu kosztów) w wysokości 120 000 zł – wspólne rozliczenie będzie co do zasady neutralne, a podatek wyniesie tyle samo, co przy złożeniu dwóch odrębnych deklaracji PIT (wyjątek stanowi przypadek, w którym jedno z małżonków zarabia na tyle mało, że nie mogłoby samodzielnie odliczyć kwoty wolnej od podatku, wówczas nawet gdy łącznie zarabiają mniej niż 120 000 zł, mogą odnieść korzyść podatkową).

Wspólne rozliczenie małżonków – zmiany od 2022 roku

Zmiany wprowadzone w ramach Polskiego ładu wpływają na niektóre zasady wspólnego rozliczenia małżonków. Najważniejsze zmiany, o których powinni wiedzieć podatnicy to:

1. Zawarcie związku małżeńskiego w trakcie roku a prawo do wspólnego rozliczenia  Zgodnie z wprowadzonymi zmianami podatnicy nie muszą pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok aby zyskać prawo do wspólnego rozliczenia. Zmiana ta obejmowała już rok 2021 i obowiązuje nadal. Wystarczy że np. małżeństwo zostanie zawarte w grudniu 2023 r. i małżonkowie będą mogli wspólnie rozliczyć się za 2023 r.
2. Kwota wolna od podatku. Od stycznia 2022 r. wzrosła kwota wolna od podatku, która jeszcze bardziej może przekonywać małżonków do wspólnego rozliczenia. Kwota wolna od podatku może przekonywać do wspólnego rozliczenia małżonków w sytuacji kiedy jeden z małżonków nie pracuje lub jego dochody są relatywnie niskie. Znaczny wzrost kwoty wolnej od podatku zapewne jest przesłanką do rozważenia wspólnego rozliczenia za 2023 r.
3. Podwyżka I progu podatkowego. W ramach Polskiego ładu podwyższono również I próg podatkowy. Od 1 stycznia 2022 r. wzrósł on  z 85.528 zł do 120.000 zł. Zmiana ta jest również z korzyścią dla małżonków. Szczególnie skorzystają małżeństwa, w których jeden z małżonków zarabia powyżej 120.000 zł a drugi znacznie poniżej. W takiej sytuacji po zsumowaniu dochodów i podzieleniu przez dwa może się okazać że lepiej zarabiający małżonek nie musi płacić podatku w wysokości 32 % i oboje małżonkowie zapłacą 12 % PIT.

Warunki konieczne dla opodatkowania łącznie z małżonkiem

Aby opodatkować się z małżonkiem trzeba:

• pozostawać w ustroju wspólności majątkowej

Oznacza to, że łącznie nie opodatkują się małżonkowie decydujący się na inny ustrój majątkowy małżeński niż tradycyjna wspólność majątkowa (jeżeli podatnik nie podejmie żadnych zachowań w tym zakresie to po ślubie właśnie taki ustrój uzyska). 

• złożyć oświadczenie w formie pisemnej, że za dany rok opodatkowuje się łącznie.

Oświadczenie takie składa się wskazując właśnie taką formę opodatkowania w deklaracji PIT (zaznaczenie odpowiedniego pola deklaracji). Nie ma konieczności dodatkowo pisać oświadczenia.
Co ważne, oświadczenie nie musi obecnie być złożone na formularzu, ale musi ono nastąpić najpóźniej w ostatecznym terminie złożenia zeznania rocznego. Późniejsze złożenie oświadczenia pozbawi prawa do rozliczenia łącznie. Nie może ono być również złożone w deklaracji korygującej złożonej po terminie rozliczenia rocznego. Natomiast dopuszczalne byłoby złożenie oświadczenia w deklaracji korygującej, jeżeli podatnicy zapomnieli o nim, a rozliczeń nie prowadzili na ostatnią chwilę. Jeżeli wówczas złożą korektę do 30 kwietnia  – i w niej wskażą na łączne opodatkowanie – oświadczenie będzie poprawne. Wystarczające jest natomiast, by jedynie jedno z małżonków złożyło podpis pod wspólną deklaracją podatkową.

Wyrażenie wniosku przez jednego z małżonków traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Innymi słowy, jeśli podpis pod deklaracją złoży jeden z małżonków, to jest ona tak samo ważna, jak deklaracja podpisana przez obydwoje. Oświadczenie jednego z małżonków jest szczególnie przydatne przy rozliczeniach za pomocą Internetu, gdzie kiedyś standardowo wymagano najpierw złożenia UPL-1 w formie standardowej (czyli upoważnienia drugiego małżonka, złożonego na piśmie przesłanego lub przekazanego organowi), a dopiero później możliwe było podpisywanie deklaracji przez podatników. Obecnie UPL-1 nie jest już konieczny, a deklaracja może być wysłana przez Internet przez jednego z małżonków, który złoży na deklaracji wniosek o wspólne opodatkowanie.

Jeśli współmałżonek zakwestionuje rozliczenie i nie uda się udowodnić przekazania wcześniej upoważnienia, wniosek o łączne opodatkowanie będzie nieskuteczny i małżonkowie muszą rozliczyć się osobno (w konsekwencji wystąpić mogą u jednego z nich odsetki za zwłokę).

Począwszy od rozliczeń za 2018 r. wniosek o wspólne rozliczenie dopuszczalny jest również w chwili składania korekty zeznania podatkowego. Małżonkowie mogą w takim przypadku zaoszczędzić na podatku również gdy wcześniej popełnili błąd w rozliczeniach i utracili prawo do rozliczeń preferencyjnych (np. wykonywali działalność rozliczaną liniowo lub ryczałem nie będąc do tego uprawnieni i muszą skorygować zeznanie po którym wpadliby w II próg skali). 

• pozostawać przez cały rok w związku małżeńskim (rozwód, separacja)

Nie skorzystają więc ani rozpoczynający drogę małżeńską, ani ci, którzy zdecydują się na rozwód – separacja nie stanowi zakończenia związku małżeńskiego. Małżonkowie w separacji faktycznej mają prawo do wspólnego opodatkowania. Separacja prawna, orzeczona przez sąd uniemożliwia wspólne rozliczenie – choć związek małżeński istnieje separacja powoduje rozdzielność majątkową, wyłączającą prawo do wspólnego opodatkowania.

Łączne rozliczenie może złożyć jednak podatnik, który zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego lub który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego. W powyższych przypadkach podatnik taki w tym roku podatkowym nie rozliczy się jednak dodatkowo jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

• nie korzystać z opodatkowania liniowego, ryczałtem (oprócz najmu prywatnego), kartą podatkową, podatkiem tonażowym

Co ważne, jeżeli podatnik osiąga różne źródła przychodów i część z nich opodatkowuje jak powyżej, a część na zasadach ogólnych, to i tak nie rozliczy się z małżonkiem, nawet z dochodów uzyskiwanych na zasadach ogólnych. Inaczej mówiąc, wybór powyższych form dyskwalifikuje podatnika od jakiejkolwiek możliwości opodatkowania łącznego.

Jeżeli podatnik rozlicza najem prywatny (ruchomości, nieruchomości, prawa) opłacając podatek ryczałtem, to do tego przychodu nie zastosuje on również wspólnego opodatkowania. Jest to jednak jedyny przypadek, w którym podatnicy mają możliwość opodatkować się ryczałtem – a jednocześnie rozliczać inne przychody w ramach rozliczenia wspólnego.

Dochody zagraniczne małżonków

Łączne opodatkowanie mogą zastosować również małżonkowie:

• którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
• z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej

- jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75 % całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Dla takiego ujęcia przychodów konieczne jest dodatkowo istnienie możliwości łącznego opodatkowania wskazane w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz możliwość udokumentowania miejsca: zamieszkania – certyfikatem rezydencji, a także miejsca osiągania reszty dochodów odpowiednim oświadczeniem wydanym przez władzę państwa trzeciego.

Małżonkowie a współwłasność i dochody z najmu

Przychody małżonków między którymi istnieje wspólność majątkowa małżeńska ze wspólnej własności, posiadania lub użytkowania rzecz dolicza się po połowie do przychodów każdego z nich. Podobnie czyni się z kosztami uzyskania przychodów oraz z ulgami dotyczącymi tych dochodów. By całość przychodów doliczana była do przychodów jednego tylko małżonka, należy złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego najpóźniej do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został otrzymany, pierwszy w roku podatkowym przychód ze wspólnej własności, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy – pisemne oświadczenie o wyborze takiej formy rozliczenia przychodów.

Uwaga

Nie występuje już konieczność ponawiania corocznie oświadczenia o rozliczeniu dochodu z najmu wyłącznie u jednego z małżonków. Raz złożone oświadczenie będzie pełniło swoją funkcję aż do momentu, w którym podatnik nie złoży oświadczenia o przeciwnym skutku, tj. że decyduje się rozliczać najem wspólnie. 

W przypadku małżonków, między którymi nie istnieje ustrój wspólności majątkowej – o rozliczeniu przychodów decydować będzie umowa najmu lub udział we współwłasności. Wybór zasady opodatkowania całości przychodu przez jednego z małżonków, wyrażony w oświadczeniu, obowiązuje przy zapłacie zaliczek przez cały rok podatkowy oraz przy składaniu zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty), chyba że w wyniku rozwodu albo orzeczenia przez sąd separacji nastąpił podział majątku wspólnego małżonków i przedmiot umowy przypadł temu z małżonków, na którym nie ciążył obowiązek zapłaty zaliczek i składania zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) z tego tytułu.

Ulga w trakcie roku podatkowego

Małżonkowie mogą dodatkowo korzystać z obniżonej wartości zaliczek w trakcie roku podatkowego. Jeżeli pracownik przekaże pracodawcy oświadczenie, że w danym roku chce rozliczyć się łącznie z małżonkiem, a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu:

• dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej - zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej;
• dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali, zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 12% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Zaliczki w tej kwocie pobiera płatnik począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie. Oświadczenie dotyczyć będzie również przyszłych lat – natomiast w przypadku, gdy nastąpi zmiana i podatnik nie będzie rozliczał się wspólnie, podatnik jest zobowiązany poinformować o tym płatnika; w tym przypadku od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, zaliczki są pobierane standardowo.

Dochód zerowy lub strata małżonka

Rozliczenie łączne jest dopuszczalne również w przypadku, gdy jeden z małżonków nie osiągnął w roku podatkowym przychodów - wówczas kwota dochodu wynosi 0 zł – lub jeżeli koszty jego przychodów były wyższe od kwoty zarobku.

Stratę należy traktować jak brak dochodów małżonka. Nie można jej odliczać od dochodu drugiego z małżonków, pozostaje ona przyporządkowana wyłącznie małżonkowi, który ją poniósł. Stratę odlicza się tylko u tego podatnika, który ją poniósł i nie można jej kompensować z dochodem małżonka, nawet jeśli pochodzi on z tego samego źródła przychodów. Do wspólnego rozliczenia uprawniony jest również podatnik, który w danym roku wykorzystuje stratę z lat poprzednich, a w danym roku, za który się rozlicza, osiągnął dochód lub nie zarobkował; dochód po odliczeniu nie więcej niż 50% straty rocznie może być rozliczany wspólnie z małżonkiem.