Dużą rolę w ustalaniu wysokości wynagrodzeń pracowniczych ma kwota wolna od podatku oraz kwota zmniejszająca podatek. Kwoty te na przestrzeni ostatnich lat ulegały licznym zmianom m.in. za sprawą Polskiego Ładu. Jaka jest stawka kwoty wolnej od podatku oraz kwoty zmniejszającej podatek obowiązująca w 2023 roku?

Od stycznia 2022 roku podatnicy odczuli wiele zmian związanych z nowelizacją ustawy o podatku PIT, tzw. Polskiego Ładu 1.0 i 2.0. Zarówno pierwsza, jak i druga wersja ustawy nowelizującej wprowadziła zmiany w kwocie wolnej od podatku. Wszystkie zmiany w kwocie wolnej od podatku obowiązują w bieżącym 2023 roku. 

Źródło: shutterstock

Czym jest kwota wolna od podatku?

Jest to kwota określona ustawowo, do której dochód nie jest objęty podatkiem dochodowym. Innymi słowy jest to wartość od której w corocznym rozliczeniu podatkowym nie musimy odprowadzać podatku. 

Kwota wolna od podatku - dla kogo?

Kwota wolna od podatku od osób fizycznych skierowana jest wyłącznie do podatników rozliczających przychody wykazywane na rozliczeniu rocznym z urzędem skarbowym -  PIT-36 lub PIT-37, opodatkowanym według skali podatkowej (na zasadach ogólnych). Kwota wolna od podatku nie dotyczy zatem przychodów opodatkowanych liniowo (PIT-36L), ryczałem ewidencjonowanym (PIT-28), z kapitałów pieniężnych (PIT-38), czy ze zbycia nieruchomości (PIT-39).

To jednak nie wszystko. Do końca 2022 roku z kwoty wolnej od podatku nie mogli skorzystać również podatnicy uzyskujący kwoty dochodu, które są rozliczane ryczałtowo. Mowa m.in. o umowach cywilnoprawnych tj.umowa zlecenie, czy umowa o dzieło. W 2023 roku uległo to jednak zmianie (więcej o tym poniżej).

Podstawa obliczenia podatku a kwota wolna od podatku

Podstawa obliczenia podatku ma duże znaczenie w przypadku ustalania kwoty wolnej od podatku dochodowego. Czym jest podstawa obliczenia podatku? Jest ona rozumiana jako dochód podatnika, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. 

Co to jest kwota zmniejszająca podatek?

Zaliczka na podatek dochodowy  jest co miesiąc pomniejszana przez pracodawcę o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Warunkiem jest jednak złożenie przez pracownika oświadczenia na formularzu PIT-2.

Kwota zmniejszająca podatek, jak sama nazwa wskazuje, pozwala podatnikowi na obniżenie wysokości obowiązku podatkowego względem urzędu skarbowego. Dzięki jej uwzględnieniu podatnik ma możliwość zapłacenia niższej kwoty podatku dochodowego, niż miałoby to miejsce w przypadku jej pominięcia. 

Kwota wolna od podatku a kwota zmniejszająca podatek

Warto mieć na uwadze, że kwota wolna a kwota zmniejszająca, to nie jest to samo. Pojęcia te mają zupełnie odmienne znaczenia. Czym się różnią? Kwota zmniejszająca podatek jest to nic innego jak kwota, o którą podatnik może obniżyć swój podatek dochodowy. Z kolei kwota wolna od podatku, to część zarobków pracownika (dochodów), która jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych. 

Kwota wolna od podatku wynosi 30 tys. zł, czyli tyle w ciągu roku podatnik może zarobić i nie zostanie to opodatkowane. Nasze wynagrodzenia są zwykle miesięczne, więc 30 tys. zł podzielono na 12 miesięcy, czyli miesięcznie każdy może zarobić 2,5 tys. zł bez podatku. A więc podatek PIT w wysokości 12% z kwoty 2,5 tys. zł (którego nie musimy płacić) wynosi 300 zł miesięcznie. I to jest ta kwota zmniejszająca podatek (wynikająca z oświadczenia PIT-2), którą co miesiąc odlicza pracodawca, przygotowując listę płac. W ujęciu rocznym 12% z 30 tys. zł kwoty wolnej to 3,6 tys. zł kwoty zmniejszającej podatek.

Kwota wolna i zmniejszająca podatek - zmiany 2022

Wraz z wejściem w życie nowych przepisów Polskiego Ładu 1.0, od stycznia 2022 roku zmieniły się wysokości kwoty wolnej od podatku. Aktualnie wynosi ona 30 000 zł. Podatnicy, których dochody nie przekroczą kwoty 30 000 zł, są zwolnieni z podatku, z kolei ci, którzy uzyskują dochody ponad nadwyżkę 30 000 zł do momentu przekroczenia I progu podatkowego - zapłacą podatek w wysokości 12%.

» Nowe zasady składania przez podatników oświadczeń i wniosków mających wpływ na PIT

Zmianie uległa rówież kwota zmniejszająca podatek. Wynosi ona aktualnie 300 zł. W okresie styczeń – czerwiec 2022 roku wynosiła ona 425 zł miesięcznie. Od 1 lipca 2022 roku z uwagi na obniżenie stawki podatku PIT z 17 do 12 proc. kwota ta również została obniżona.
Aby kwota zmniejszająca została jednak uwzględniona w wynagrodzeniu podatnicy powinni złożyć u swojego pracodawcy wniosek o pomniejszenie kwoty zaliczki o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (oświadczenie PIT-2). Dzięki temu realnie zmniejszą wysokość odciąganego od swojego wynagrodzenia podatku i zyskają wyższą płacę. Do końca 2022 roku złożenie PIT-2 jest jednak możliwe:

1. w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,
2. tylko u jednego pracodawcy (praca na kilku etatach).

Jeżeli pracownik zapomni złożyć PIT-2 u pracodawcy, nie traci prawa do uwzględnienia kwoty zmniejszającej podatek. Kwota ta zostanie wówczas uwzględniona w rozliczeniu rocznym.

» MF: Przewodnik dla podatnika po oświadczeniu PIT-2. Zmiany 2022

Kwota wolna od podatku 2023

Źródło: PIT.pl / Opracowanie własne

Kwota wolna od podatku - zmiany 2023

Od stycznia 2023 roku sama wysokość kwoty wolnej od podatku nie uległa żadnej zmianie. Nadal wynosi ona 30 000 zł. Zmieniły się jednak zasady uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek. To nie wszystko. Od 2023 roku można stosować miesięczną kwotę wolną od podatku w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umowy zlecenie czy dzieło.  

Kwota zmniejszająca podatek u kilku pracodawców

Główne zmiany w 2023 roku dotyczą zasad składania oświadczenia o stosowaniu pomniejszenia zaliczki na podatek PIT. Znowelizowane przepisy pozwalają na:

1. zastosowanie od stycznia 2023 roku kwoty zmniejszającej przez wszystkich płatników, którzy pobierają zaliczki na podatek (w tym również pracodawców, zleceniodawców, organy rentowe) oraz
2. podzielenie 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł) maksymalnie na 3 płatników (w przypadku kilku miejsc zatrudnienia).

Oświadczenie o stosowaniu pomniejszenia zaliczki o kwotę zmniejszającą podatek od stycznia 2023 roku może złożyć płatnikowi podatnik osiągający przychody z:

• wynagrodzenia za pracę na etacie (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy),
• umów zlecenia i o dzieło,
• umów o zarządzanie przedsiębiorstwem,
• kontraktów menadżerskich,
• praw majątkowych,
• emerytury i renty z zagranicy.

W przypadku podatników chcących podzielić kwotę zmniejszającą podatek na kilku pracodawców (maksymalnie trzech) kwota ta będzie wynosiła:

1. 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (czyli 300 zł) – w przypadku jednej umowy albo
2. 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (czyli 150 zł) – w przypadku dwóch umów, albo
3. 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (czyli 100 zł) – w przypadku trzech umów.

Oznacza to, że w przypadku, gdy podatnik upoważni 2 płatników, to każdy z nich będzie mógł pomniejszać zaliczkę o 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł). Przy 3 płatnikach – o 1/36 kwoty zmniejszającej podatek każdy (100 zł). Ważne jest jednak, by miesięczna suma pomniejszenia nie przekroczyła 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł).

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku a rozliczenie ulg podatkowych

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku spowoduje, że wielu podatników nie zapłaci podatku w skali całego roku bądź zapłaci go mniej niż w roku ubiegłym. Niestety spowoduje to negatywne konsekwencje w trakcie rozliczania zeznania podatkowego w 2023 roku. Brak zapłaty podatku w 2022 roku spowoduje brak możliwości rozliczenia ulg podatkowych. Oznacza to, że zeznanie podatkowe dużej części podatników rozliczających się w 2023 roku będzie pozbawione ulg i odliczeń. Nie spowoduje to konieczności zapłaty podatku dochodowego, lecz z całą pewnością wpłynie na wysokość otrzymywanych zwrotów wypłacanych na podstawie rozliczenia podatku z urzędem skarbowym. 

Kwota wolna od podatku a wspólne rozliczenie małżonków

W myśl ustawy o podatku dochodowym ze wspólnego rozliczenia małżonków mogą skorzystać podatnicy po spełnieniu kilku warunków. Mowa m.in. o posiadaniu wspólności majątkowej, czy byciu polskim rezydentem podatkowym. To jednak nie wszystko. Nadal obowiązuje przepis, który uniemożliwia wspólne rozliczenie małżonkom, z których choćby jeden prowdził działalność gospodarczą opodatkowaną w formie liniowej bądź ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (możliwość opodatkowania wyłącznie na zasadach ogólnych). Przepisy Polskiego Ładu zniosły jednak wymóg pozostawania w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.

Pojawia się jednak pytanie, jaka kwota wolna od podatku przysługuje obojgu małżonkom. Okazuje się, że każdemu z podatników przysługuje możliwość rozliczenia kwoty wolnej, czyli 30 000 zł. Oznacza to, że każdy z nich może zarobić bez opodatkowania kwotę 30 000 zł. 

Jak zmieniała się kwota wolna na przestrzeni ostatnich lat

W ostatnich kilku latach kwota wolna od podatku zmieniała się kilkakrotnie. Inną kwotę wolną stosowaliśmy w roku 2020 i 2021, a jeszcze inną stosujemy od stycznia 2022 roku. 

Tabele zmian kwoty wolnej na przestrzeni ostatnich lat prezentujemy poniżej:

Kwota wolna od podatku obowiązująca od 1 lipca 2022 roku (z mocą wsteczną na cały 2022 rok):

Źródło: PIT.pl / Opracowanie własne

Kwota wolna od podatku obowiązująca pierwotnie od 1 stycznia 2022 roku

Źródło: PIT.pl / Opracowanie własne