Uprawnienia rodziców, którzy wychowują dzieci do lat 4

Rodzice dzieci do lat 4 mają prawo do skorzystania z wielu uprawnień. Sytuację prawną pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 lat regulują przepisy zarówno Kodeksu pracy jak i ustawy o świadczeniach rodzinnych. 

Źródło: shutterstock.com

Pracownikowi  opiekującemu się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia  przysługują następujące uprawnienia: 

1. nie może pracować w porze nocnej, w godzinach nadliczbowych ani w systemie przerywanego czasu pracy (art. 178 § 2 kp);
2. nie można go delegować poza stałe miejsce pracy (art. 178 § 2 kp);
3. nie wolno go zatrudniać bez jego zgody w wymiarze przekraczającym 8 godzin na dobę w systemie równoważnym, w ruchu ciągłym, w systemie skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej przy jednoczesnym zapewnieniu pracownikowi prawa do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany wskutek ograniczenia dobowej normy czasu pracy (art. 148 pkt 3 kp);
4. prawo do dwóch dni wolnych / 16 godzin na dziecko w wieku do lat 14 – niezależnie od liczby dzieci (art. 188 kp);
5. prawo do żądania obniżenia wymiaru etatu do wymiaru nie niższego niż połowa etatu w okresie, w którym przysługiwałby pracownikowi urlop wychowawczy (art. 1867 kp).

Z uprawnienia skorzysta tylko jeden rodzic

Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni  z powyższych uprawnień  może korzystać tylko jedno z nich. W takiej sytuacji rodzice lub opiekunowie dziecka powinni uzgodnić, które z nich będzie korzystać z ww. uprawnienia. Następnie złożyć w tej sprawie swoim pracodawcom odpowiednie oświadczenia, tj. o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z tego uprawnienia.

Czas pracy rodziców dzieci do lat 4

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy, pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 lat nie można bez jego zgody zobowiązać do świadczenia pracy w wymiarze dłuższym niż 8 godzin na dobę. Rozwiązanie to ma zastosowania również do:

1. Systemu równoważnego czasu (gdy ze względu na rodzaj lub organizację pracy dobowy wymiar czasu pracy może być wydłużony nawet do 24 godzin),
2. Pracy w ruchu ciągłym (gdy ze względu na technologię produkcji praca nie może być przerwana).
3. Systemu skróconego tygodnia pracy (gdy na pisemny wniosek pracownika wykonuje on pracę przez mniej niż 5 dni w tygodniu przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiary czasu pracy nawet do 12 godzin),
4. Systemu pracy weekendowej (gdy na pisemny wniosek pracownika pracuje on wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta, jednocześnie w wydłużonym wymiarze czasu pracy nawet do 12 godzin).

Pracownik ma jednak prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze skróceniem z tego powodu jego czasu pracy.

Od 2022 r.  szersze uprawnienia dla rodziców?

1 sierpnia 2019 r. weszła w życie dyrektywa Unii Europejskiej poświęcona równowadze między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE. Aby zachęcić pracowników będących rodzicami do pozostania na rynku pracy, Unia Europejska chce roszerzyć ich uprawnienia, tak by mieli możliwść łatwiejszego pogodzenia pracy z opieką nad dziećmi. Dzięki zmianie przepisów pracownicy mają zyskać:

1. możliwość pracy zdalnej lub zmniejszenia wymiaru etatu, aby umożliwić rodzicom sprawowanie opieki nad dziećmi;
2.  prawo do urlopu opiekuńczego wynoszącego pięć dni roboczych w roku;
3. prawo do czasu wolnego od pracy, bez uszczerbku dla nabytych lub nabywanych praw pracowniczych, z powodu działania siły wyższej w pilnych i niespodziewanych sprawach rodzinnych, jak przewidziano w dyrektywie 2010/18/UE, zgodnie z warunkami określonymi przez państwa członkowskie.

Polska ma czas na dostosowanie przepisów do dyrektywy do sierpnia 2022 r. 

Kodeks pracyMacierzyństwoFormy zatrudnieniaUrlopWymiar czasu pracy