Najistotniejszą kwestią, od której należy rozpocząć niniejsze rozważanie, jest fakt, że żadne przepisy prawne nie stawiają nam warunków co do tego, kto może zostać autorem-wydawcą, czyli krótko mówiąc - kto może napisać i wydać książkę.

Źródło: shutterstock.com

Kto może wydać książkę? Sam autor czy tylko wydawnictwo?

W świetle obowiązujących przepisów prawnych napisać i wydać książkę może zarówno osoba fizyczna zatrudniona w oparciu o umowę o pracę (pracująca na etacie), osoba fizyczna zatrudniona w oparciu o umowę cywilnoprawną (zlecenie, dzieło), jak również osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, czy też będąca wspólnikiem np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czyli najogólniej mówiąc każdy.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zagadnienia dotyczącego prawa autorskich. Odróżnić należy osobiste prawa autorskie oraz majątkowe prawa autorskie do utworu. Te pierwsze są prawami przysługującymi twórcy wobec utworu, które nigdy nie wygasają i są nieodzownie związane z nazwiskiem autora. Dlatego też nie mogą być one przedmiotem obrotu prawnego. W odróżnieniu od majątkowych praw autorskich.

Czyje są prawa autorskie do napisanej książki?

W tym miejscu należy zadać pytanie - komu przysługują prawa autorskie do napisanej książki? Na początku należy założyć sytuację numer jeden, a mianowicie, że autor postanowił napisać i wydać książkę samemu. W takiej sytuacji, wszystkie prawa autorskie, zarówno te osobiste jak i majątkowe do tekstu, przysługują tylko i wyłącznie jemu.

Inaczej będzie w sytuacji, w której autor postanowi napisany przez siebie utwór wydać za pośrednictwem innego podmiotu - np. wydawnictwa. Osobiste prawa autorskie pozostają przy twórcy, jednak odnośnie majątkowych praw autorskich twórca może skorzystać równych rozwiązań. Autor podpisujący umowę z wydawcą, tzw. umowę wydawniczą, ma do wyboru dwie opcje. Pierwszą jest udzielenie wydawcy zezwolenia na korzystanie z dzieła autora, czyli zawarcie umowy licencji. Natomiast drugą opcją, którą dysponuje autor, jest przeniesienie przez autora majątkowych praw autorskich na wydawcę.

Umowa licencji

Odnosząc się w pierwszej kolejności do umowy licencji, należy podkreślić, że takim działaniem autor nie wyzbywa się swoich praw do dzieła. Prawa autorskie do tekstu nadal pozostają przy autorze. Umowa licencyjna może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, w praktyce z reguły udzielona zostaje jednak na czas określony, jak również powinien być oznaczony zakres terytorialny. Ponadto, wyróżniamy dwa rodzaje licencji - wyłączną oraz niewyłączną. Licencja wyłączna oznacza, że wydawca, z którym autor zawarł umowę, ma wyłączną możliwość wydania jego książki. Twórca nie może udzielać kolejnych licencji.  Natomiast inaczej będzie w sytuacji licencji niewyłącznej, zgodnie z którą, autor może udzielić licencji również innemu podmiotowi. Dzieje się tak bardzo często, kiedy autor udziela licencji jednemu wydawcy na wydanie książki w formie papierowej, natomiast innemu wydawcy na wydanie tej samej książki w formie e-booka. Po upływie licencji, autor może ponownie związać się umową z tym samym, bądź innym wydawcą.

Umowa na przeniesienie praw autorskich

Natomiast umowa o przeniesieniu praw autorskich polega na oddaniu przez autora na rzecz wydawcy prawa do wyłącznego dysponowania i rozporządzania tekstem. Jednocześnie, zarówno w odniesieniu do udzielania licencji, jak i przekazania praw autorskich, w umowie wydawniczej, powinny zostać dokładnie określone pola eksploatacji, wynagrodzenie autora, kwestie związane z promocją książki, jak również z ewentualnym przekazaniem przez wydawcę praw osobom trzecim.

Czy trzeba zakładać firmę, by wydać własną książkę?

Zatem to od autora zależy, jaką drogę wybierze i w jaki sposób postanowi wydać napisaną przez siebie książkę. Przechodząc natomiast do głównego zagadnienia, czyli – czy osoba fizyczna, pracująca na etacie musi zakładać działalność gospodarczą, żeby móc wydać i sprzedać książkę, należy wskazać, że co do zasady self-publisher, czyli autor nieprowadzący działalności gospodarczej, może sprzedawać swoje książki bez rejestrowania działalności gospodarczej. Jednakże w sytuacji, gdy autor planuje sprzedawać swoje książki w sposób cykliczny, a także zorganizowany oraz na większą skalę, powinien założyć działalność gospodarczą. Autor powinien założyć działalność gospodarczą, w szczególności w sytuacji, w której ze sprzedaży swoich książek pragnie uczynić stałe źródło dochodów.

Jakie podatki zapłacić od sprzedanych książek?

W tym miejscu należy podkreślić, że autor niezależnie od tego, czy założy działalność gospodarczą, czy też nie, i tak podlega opodatkowaniu. W sytuacji, w której autor postanawia wydać książkę za pośrednictwem wydawnictwa, kwestia rozliczania podatków przez autora jest mniej skomplikowana, gdyż w takiej sytuacji wydawnictwo jest płatnikiem podatku, natomiast autor rozliczany jest od wynagrodzenia uzyskanego ze sprzedaży książek (wydawnictwo wystawia autorowi PIT-8C).

Inaczej będzie w sytuacji, w której autor nieprowadzący działalności gospodarczej, postanawia samemu wydać książkę. W takiej sytuacji, przychody ze sprzedaży książki będą uznane jako przychody z działalności osobistej (za które uznaje się m.in. przychody z działalności artystycznej, literackiej, publicystycznej). W takim przypadku, to po stronie autora leży obowiązek prawidłowego rozliczenia sprzedaży. Oznacza to konieczność prowadzenia ewidencji sprzedaży celem możliwości wykazania podczas ewentualnej kontroli poniesionych wydatków i uzyskanych przychodów.

Czy trzeba mieć kasę fiskalną, by sprzedawać książkę na spotkaniach autorskich?

Kolejne zagadnienie, nad którym należy się szerzej pochylić, jest kwestia posiadania kasy fiskalnej przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. Do sprzedaży książek nie mają zastosowania szczególne regulacje prawne, zatem należy traktować ten rodzaj towaru jak każdy inny i aplikować przepisy ogólne, odnoszące się do nabywania wszystkich towarów. Co do zasady istnieje obowiązek rejestracji kas fiskalnych, nawet przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Jednakże, jak to z reguły bywa, tak samo również w tej sytuacji występują wyjątki – zwolnienia – od obowiązku rejestracji kas fiskalnych.  

Pierwszą grupą, która może liczyć na zwolnienie są autorzy, którzy sprzedali książki innym osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej (np. na spotkaniach autorskich) za kwotę mniejszą niż 20.000 złotych. Należy zwrócić jednak uwagę, że mowa jest tu o sprzedaży, nie o zysku. Zatem przykładowo, jeżeli dana książka kosztuje 19.90 złotych, to autor w jednym roku osobiście mógłby ich sprzedać 1005 sztuk. Jednakże pomimo tego, że autor w tym przypadku nie musi korzystać z kasy fiskalnej, to zaleca się, aby skrupulatnie odnotowywał każdy sprzedany przez siebie egzemplarz.

Drugą grupą, która może skorzystać ze zwolnienia są autorzy, którzy sprzedają swoje utwory w systemie wysyłkowym (wysyłane są przez autora za pośrednictwem firmy kurierskiej, bądź poczty), co wiąże się z tym, że nie ma możliwości odbioru osobistego. Należy jednak podkreślić, że dostawca, czyli autor musi otrzymać zapłatę w całości na konto bankowe, bądź przekazem pocztowym. Jednocześnie, należy wskazać, że autorzy sprzedający swoje książki w systemie wysyłkowym nie są ograniczeni kwotą 20.000 złotych, zatem oznacza to, że mogą sprzedawać w tym systemie dowolną liczbę swoich utworów.

Załóżmy jednak, że autor dotychczas sprzedawał swoje książki systemem wysyłkowym i przekroczył już kwotę 20.000 złotych i nagle postanowił, że chce od teraz sprzedawać swoje książki na spotkaniach autorskich, to powinien zaopatrzyć się w kasę fiskalną (zarejestrować kasę fiskalną, aby móc wydawać paragony).

Podkreślić w tym miejscu należy, że do kwoty 20.000 złotych nie wlicza się egzemplarzy sprzedanych osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, czy też osobom fizycznym prowadzącym działalności gospodarcze (w tym przypadku chodzi np. o księgarnie, sklepy oraz instytucje). Zatem oznacza to, że autor sprzedając książki na dowolne kwoty tym podmiotom, nie musi posiadać kasy fiskalnej. Nie ma także znaczenia, w jaki sposób ww. podmiot reguluje określone kwoty za zakupione utwory, gdyż może otrzymywać swoje fundusze zarówno w formie przelewu, jak również w formie gotówkowej.

Podsumowując kwestie związane z kasą fiskalną, aby łatwiej było zrozumieć ww. stan prawny, warto odnieść się do przykładowych sytuacji, które mogłyby mieć miejsce.

W pierwszej kolejności przyjmijmy, że autor sprzedał księgarni książki za łączną kwotę 125.000 złotych. Oprócz tego autor prowadzi sprzedaż wysyłkową swoich utworów i sprzedał ich już za łączną kwotę 5.000 złotych. Oznacza to, że na spotkaniach autorskich – „na żywo” może sprzedawać książki bez rejestracji kasy fiskalnej za łączną kwotę 14.999,99 złotych.

W drugiej sytuacji, autor sprzedał księgarni książki za łączną kwotę 5.000 złotych. Oprócz tego autor prowadzi sprzedaż wysyłkową swoich utworów i sprzedał ich już za łączną kwotę 35.000 złotych. Oznacza to, że na spotkaniach autorskich – „na żywo” autor musi sprzedawać książki i wystawiać za to paragony, czyli autor musi zarejestrować kasę fiskalną.

Mikołaj Badziąg,
kancelaria Graś i Wspólnicy

Podatek PITPrzychodyDziałalność nierejestrowana