Wymiar grzywien za uchybienia podatkowe powiązany jest z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę. Maksymalna grzywna za wykroczenie skarbowe popełnione w 2021 r. wyniesie 56.000 zł, a za przestępstwo skarbowe - prawie 27.000.000 zł. Warunkiem odpowiedzialności karnej skarbowej jest wina umyślna sprawcy.

Ustawowy próg

Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę wpływa na wiele wskaźników wynikających z Kodeksu karnego skarbowego. Obecnie kształtuje się ono na poziomie 2.600 zł. W 2021 r. będzie wynosić 2.800 zł.

Źródło: shutterstock.com

Wzrost minimalnej pensji oznacza przede wszystkim przesunięcie granicy między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym w przypadkach, gdy czyn zabroniony polega na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Uszczuplenie to uszczerbek finansowy powstały w wyniku uchylenia się przez podatnika (płatnika) od uiszczenia całości lub części wymaganej należności. Narażenie na uszczuplenie polega na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego, tzn. że jego wystąpienie jest wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić.

To, czy w takich przypadkach przewinienie zostanie uznane za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zależy od kwoty uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Linię podziału wyznacza pięciokrotność wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu zabronionego. Czyn, w wyniku którego kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza tego limitu, jest wykroczeniem skarbowym. Przewinienie skutkujące wyższymi uszczupleniami stanowi przestępstwo skarbowe. W 2020 r. próg, na podstawie którego dokonuje się opisanego rozróżnienia, wynosi 13.000 zł. W 2021 r. będzie to 14.000 zł. Dotyczy to takich uchybień, jak: uchylanie się od opodatkowania, niewpłacenie przez płatnika pobranego podatku czy wyłudzenie zwrotu VAT. Wyjątkiem jest uporczywe niepłacenie przez podatnika podatku w terminie. Takie działanie stanowi wykroczenie skarbowe bez względu na nieodprowadzaną kwotę.

Wymiar grzywny

Wysokość płacy minimalnej (obowiązującej w czasie popełnienia czynu zabronionego) ma również wpływ na wymiar grzywien grożących za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe.

Grzywna za przestępstwo skarbowe wymierzana jest w stawkach dziennych. Sąd, orzekając ją, musi określić liczbę stawek dziennych za popełniony czyn oraz wysokość jednej stawki. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa - 720. Nie za każde przewinienie grozi jednak 720 stawek dziennych. Są przestępstwa skarbowe, za które można orzec najwyżej 360 stawek dziennych (np. za nierozliczenie się w terminie ze stanu zużycia znaków akcyzy), 240 stawek dziennych (np. za brak kasy fiskalnej) czy 120 stawek dziennych (np. za niezłożenie w terminie informacji podatkowej). Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej 400-krotności. Granice stawki dziennej w 2020 r. wynoszą od 86,66 zł do 34.664 zł, a w 2021 r. będzie to przedział od 93,33 zł do 37.332 zł. Minimalna grzywna za przestępstwo skarbowe popełnione w 2021 r. wyniesie więc 933,30 zł (10 × 93,33 zł), a maksymalna 26.879.040 zł (720 × 37.332 zł).

Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Grzywnę za wykroczenie skarbowe wymierza sąd w postępowaniu sądowym albo uprawniony funkcjonariusz skarbowy w trybie mandatowym. Sąd może nałożyć grzywnę w granicach od 1/10 do 20-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. W 2020 r. oznacza to jej wymiar w przedziale od 260 zł od 52.000 zł, a na podstawie minimalnej pensji w 2021 r. - od 280 zł do 56.000 zł. Postępowanie mandatowe jest wszczynane, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary niż grzywna nieprzekraczająca podwójnej wysokości minimalnej pensji. Grzywna nałożona mandatem karnym za wykroczenie skarbowe popełnione w 2020 r. może wynieść do 5.200 zł, a za dokonane w 2021 r. do 5.600 zł. Sprawca musi zgodzić się na przyjęcie mandatu karnego. Jeżeli odmówi, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, co w praktyce oznacza najczęściej skierowanie sprawy do sądu.

Wina sprawcy

Sankcje karne skarbowe są wymierzane konkretnej osobie (fizycznej). Odpowiedzialność karną skarbową ponosi ten, kto popełnił przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, przy czym sprawców może być kilku - działających wspólnie i w porozumieniu ze sobą. Każdy ze współsprawców odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych osób. Okoliczności osobiste, które wyłączają, łagodzą albo zaostrzają odpowiedzialność karną skarbową współsprawcy, a nie stanowią znamienia czynu zabronionego, uwzględniane są tylko w stosunku do tego, kogo dotyczą.

Za sprawcę uznawany jest ponadto ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej popełnienie czynu zabronionego. Zależność ta może wynikać ze stosunków służbowych, działania w grupie przestępczej itp.

Za uchybienia firmy - indywidualnego przedsiębiorcy, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej - odpowiedzialność karną skarbową jak sprawca ponosi osoba, która zajmuje się jej sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi. Kompetencje w tym zakresie mogą wynikać z przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania określonych czynności.

Warunkiem koniecznym pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej za zdecydowaną większość przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych jest przypisanie sprawcy winy umyślnej. Za czyn popełniony nieumyślnie można być ukaranym tylko wtedy, gdy taką możliwość przewiduje Kodeks karny skarbowy (art. 4 § 1 K.k.s.). O winie umyślnej mówi się wtedy, gdy sprawca ma zamiar dokonania czynu zabronionego, tj. chce go popełnić albo przewiduje możliwość jego popełnienia i godzi się na to. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie ma zamiaru jego popełnienia, ale popełnia go na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2020 r. poz. 19 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 97 (1763) z dnia 2020-12-03

Prawa i obowiązki kontrolowanego przedsiębiorcy. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl

KontrolaPłaca minimalna