Prowadzenie działalności gospodarczej w formie jednoosobowej oraz spółki wiąże się z wieloma obowiązkami. Jednym z nich jest wypełnianie obowiązków wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędu Skarbowego. W przypadku zaległości podatkowych lub nieprawidłowości związanych z rozliczaniem podatków stwierdzonych prawomocną decyzją podatkową przedsiębiorcy muszą liczyć się z koniecznością uiszczenia zaległych podatków.

Źródło: shutterstock.com

Termin przedawnienia zobowiązań podatkowych określa nam art. 70 §1 Ordynacji Podatkowej, który formułuje zasadę, zgodnie z którą zobowiązania te przedawniają się po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W przypadku zobowiązań wobec ZUS ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 24 ust. 4 wskazuje, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Jako moment wymagalności należy przyjąć dzień, w którym składki powinny zostać terminowo uiszczone przez płatnika. Należy jednak pamiętać, że zarówno US jak i ZUS mogą skorzystać z odstępstw od tych reguł korzystając z przepisów pozwalających na zawieszenie biegu terminu przedawnienia podatkowego.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia podatkowego

Niestety jako pełnomocnicy często widzimy, że korzystanie z przepisów art. 70 Ordynacji Podatkowej oraz art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych często są nadużywane przez urzędników. Przedawnienie nie jest uprawnieniem przedsiębiorcy, natomiast każdy podatnik ma prawo oczekiwać, że upływ terminu przedawnienia spowoduje wygaśnięcie ewentualnych nieuregulowanych zobowiązań. Niestety dla podatników obciążeni pracą urzędnicy często stosują te przepisy, aby wydłużyć sobie możliwość przeprowadzenia kontroli lub uniknąć przedawnienia zobowiązań w skutek opóźnień po stronie urzędów. Klasycznym przypadkiem jest zawieszanie postępowań skarbowych na podstawie wszczynanych postępowań karnoskarbowych tj. na podstawie art. 70 §1 pkt 6 Ordynacji Podatkowej. Postępowania te wszczynane były tylko po to, aby zawiesić bieg terminu przedawnienia. Urzędnicy często popełniali błędy, które wychwyciliśmy w toku prowadzonych spraw (np. I FSK 58/16) polegające na niewskazaniu w zawiadomieniu przeciwko komu wszczęto to postępowanie, jaki jest zarzut, za jaki okres oraz jakiego podatku dotyczy to postępowanie. Błędy te były również punktowane przez Sądy Administracyjne, które uchylały decyzje podatkowe.

Zdarzało się jednak, że w podobnych sprawach, dotyczących analogicznych przypadków np. w stosunku do małżonków jeden z nich sprawę wygrywał, a tożsame argumenty podniesione przed innym składem nie trafiały do Sądu. Z pewnością podatnicy powinni wnikliwie analizować czy organy korzystające z przepisów umożliwiających zawieszenie terminu, spełniają wszystkie wymogi formalne uprawniające ich do zastosowania przepisów. Warto również poddać analizie czy postępowanie zostało zawieszone na podstawie realnych przesłanek czy w wyłącznie w celu uniknięcia podniesienia przez podatnika zarzutu przedawnienia.

Dotychczas przeważała niestety liberalna wobec urzędników linia orzecznicza NSA wyrażona w uchwale z dnia 18 czerwca 2018 r. w sprawie o sygnaturze I FPS 1/18. Uzasadnienie uchwały zdaniem wielu pełnomocników stoi jednak w opozycji do konstytucyjnych wzorców. Mimo tych wyroków widać było, poprawę merytoryczną w kierowanych do podatników zawiadomieniach, co zapewne było efektem wniosków wyciąganych z przegranych z podatnikami spraw. Analizując orzecznictwo Sądów administracyjnych niestety często da się zauważyć, że pomija się fakt, że każde działanie organu administracji publicznej musi posiadać konkretną podstawę prawną czego wymaga zasada legalizmu.  Pozytywne jest jednak, że sądy administracyjne przełamywały tą linię stwierdzając, że przepisy dają możliwość dokonania przez sąd w postępowaniu ze skargi na decyzję wymiarową oceny zasadności wszczęcia postępowania karnego skarbowego, przy czym ocena ta dotyczy wyłącznie możliwości instrumentalnego wykorzystania przez organy prawa do wszczęcia postępowania karnego skarbowego w kontekście naruszenia zasady zaufania do organów administracji podatkowej. Co szczególnie cieszy stanowisko to zostało niedawno potwierdzone przez Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia z dnia 24 maja 2021 r. w sprawie dotyczącej sądowej kontroli biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Warto również wskazać, że uchwała podzieliła pogląd Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, który był inicjatorem wniosków. Uchwała ta powinna przynieść pozytywne efekty w postaci nadużywania instrumentu zawieszania biegów terminów przedawnienia przez US i ZUS.

Autor: Mateusz Grosicki, partner w kancelarii Graś i Wspólnicy

ZUSPłatnik PITKontrola