Problem podatku z tytułu nierozliczonych zysków oraz ukrytych zysków w fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna jako nowa instytucja w polskim prawie

Zgodnie z założeniami ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna ma stanowić instytucję, która zarządzałaby majątkiem firmy rodzinnej. Jej głównym celem jest ułatwienie przeprowadzania skutecznego procesu sukcesji firmy, który w realiach krajowych niejednokrotnie odbywa się w sposób chaotyczny i powodujący wiele problemów.

Fundacja rodzinna jest osobą prawną, a do jej utworzenia jest niezbędne sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu. Może założyć ją jedynie osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych lub grupa takich osób, które wspólnie będą posiadać status fundatora.

Jak wygląda opodatkowanie fundacji rodzinnej

W przypadku osób fizycznych, które nabywają świadczenia i mienie od fundacji rodzinnej, także w wyniku jej rozwiązania, są one objęte opodatkowaniem podatkiem PIT. Wysokość tego obciążenia podatkowego zależy od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem i może wynosić odpowiednio 10% dla I i II grupy podatkowej i 15% dla pozostałych grup podatkowych.

Ustawodawca ponadto przewidział zwolnienie z tego podatku dla fundatora oraz osób bliskich, które należą do tzw. grupy zerowej względem fundatora. Grupa ta obejmuje małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Ekspert radzi, jak założyć fundację rodzinną?

Natomiast na gruncie podatku CIT, zgodnie art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT, fundacja rodzinna korzysta ze zwolnienia podmiotowego z tego podatku. Jednocześnie wskazać należy, że zwolnienie to nie obejmuje wszystkich zdarzeń mających znaczenie podatkowe dla fundacji rodzinnej np. opodatkowania dochodów związanych z budynkami. Wykonywanie działalności, która nie jest uwzględniona w katalogu zawartym w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, skutkuje tym, że fundacja rodzinna będzie musiała zapłacić podatek w stawce 25%. Ponadto warto pamiętać, że tak, jak przy estońskim CIT, dopóki fundacja rodzinna nie wypłaca żadnych świadczeń na rzecz beneficjentów, nie podlega opodatkowaniu CIT. Również wypłata dywidendy od podmiotów, w których fundacja rodzinna posiada udziały, nie prowadzi do opodatkowania. Dopiero gdy fundacja wypłaci świadczenie na rzecz beneficjentów lub zostanie zlikwidowana, powstaje obowiązek opodatkowania CIT w stawce 15%.

Fundacja rodzinna a exit tax

Utrata polskiej rezydencji podatkowej oznacza zaniechanie obowiązku płacenia podatków w Polsce, podobnie jak przeniesienie posiadanego majątku (ruchomego, czy instrumentów finansowych) za granicę, co może skutkować koniecznością rozliczenia podatku z tytułu niezrealizowanych zysków, znanego w doktrynie jako: „exit tax”. Bez względu na formę opodatkowania i zastosowaną stawkę podatku dochodowego, podatek od nierozliczonych zysków jest płatny oddzielnie, przy użyciu stałej jednolitej stawki 3% lub 19%, w zależności od rodzaju przenoszonego majątku, na który podatek jest nakładany. Należy wskazać również, że podatek ten będzie obligatoryjny w sytuacji, gdy łączna wartość przenoszonych aktywów podatnika przekroczy kwotę 4 mln zł.

Fundacja rodzinna - nowa forma prowadzenia działalności dla osób spokrewnionych

Wykorzystanie instytucji jaką jest fundacja rodzinna może stanowić rozwiązanie tego problemu. Wprowadzenie majątku do fundacji przez podatnika przed zmianą rezydencji podatkowej może stanowić sposób na uniknięcie tego podatku, jednocześnie nie powodując szkody dla budżetu państwa, ponieważ aktywa pozostaną w kraju. Może to ułatwić planowanie podatkowe podatnikom, ochronę ich majątku oraz osiąganie określonych celów biznesowych bez negatywnego wpływu na budżet państwa.

Co z podatkiem od ukrytych zysków?

Fundacja rodzinna to temat nowy i dopiero rozwijający się. Między innymi dlatego, że przepisy w tym temacie ulegały ewolucji przed ostatecznym wprowadzeniem ustawy w życie. W nowelizacji tej ustawy z 14 kwietnia 2023 r. ustawodawca zdecydował się dodać pojęcie ukrytych zysków. Wskutek zmian podatnicy zobowiązani będą do zapłacenia 15% podatku CIT od świadczeń w postaci ukrytych zysków. Samo pojęcie ukrytych zysków jest już znane podatnikom z instytucji ryczałtu od dochodów spółek.

Podatek od ukrytych zysków nie zawsze wystąpi

Czym tak naprawdę są ukryte zyski w fundacji rodzinnej? Według  art. 24q ust. 1a. ustawy o CIT są to m.in.:

• pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji, o której mowa w art. 24s ust. 1, za ten rok podatkowy (pkt 5);
• pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat (pkt 6).

Ustawa o CIT nie reguluje pożyczek na czas nieokreślony, bowiem nie jest to pożyczka na okres dłuższy ani krótszy niż 10 lat.

Okazuje się, że można wypłacić środki bez powstania świadczenia w postaci ukrytego zysku. Wystarczy, że udzielimy beneficjentowi pożyczki bez podania terminu jej zwrotu, bądź zawrzemy pożyczkę na czas nieokreślony.

Oznacza to, że jeśli udzielimy beneficjentowi pożyczki na okres dłuższy niż 10 lat, krótszy niż 10 lat, ale przedłużymy jej spłatę do terminu przewyższającego okres 10 lat lub gdy udzielamy pożyczki na czas krótszy niż 10 lat z terminem spłaty w roku podatkowym, lecz nie zostanie ona zwrócona, to nie zapłacimy podatku CIT w wysokości 15%. Fundacja może więc udzielić swoim beneficjentom pożyczek na czas nieokreślony, które nie zostaną spłacone, a dodatkowo nie zostaną obciążone obowiązkiem podatkowym.

Czy czekają nas jeszcze jakieś zmiany w fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna jest ciekawą instytucją prawną, która niesie ze sobą duże możliwości dla przedsiębiorców i pozwala na efektywne zarządzanie biznesem. Jednakże dopiero realne funkcjonowanie w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości biznesowej oraz legislacyjnej pozwoli na zweryfikowanie kolejnych luk oraz niuansów jakie niesie ze sobą ta instytucja. Możliwe, że z czasem przybędzie podatkowych wątpliwości, które potencjalnie mogą prowadzić do sporów z organami podatkowymi.

Autor: Marek Gwóźdź, Counsel ID Advisory

PrzychodyKosztyFormy opodatkowaniaCIT