Pranie pieniędzy - jakie kary?

Prezydent RP niedawno podpisał ustawę nowelizującą krajowe regulacje dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dodatkowo, organy uprawnione do przeprowadzania kontroli i wydawania decyzji odnośnie kar administracyjnych coraz śmielej działają w tych obszarach. Z tych powodów warto po krótce wskazać, na kogo mogą zostać nałożone kary za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących AML/CFT, w jakiej wysokości oraz za jakie naruszenia.

Kto może zostać ukarany?

Kary administracyjne mogą zostać wymierzone przede wszystkim instytucjom obowiązanym, tj. podmiotom, na które zostały na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: ustawa o AML) nałożone różne obowiązki, między innymi identyfikacji i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, czy obowiązek współdziałania z Generalny Inspektor Informacji Finansowej (dalej GIIF). Podmioty te zostały podzielone na 25 grup i należą do nich nie tylko duże przedsiębiorstwa (np. banki krajowe), ale także fundacje, stowarzyszenia, doradcy podatkowi czy biegli rewidenci. Pełna lista znajduje się w art. 2 ustawy o AML.

Źródło: shutterstock.com

Należy jednak wskazać, że nie tylko wyżej wskazane podmioty mogą podlegać odpowiedzialności. W przypadku stwierdzenia przez uprawniony organ naruszenia przez instytucję obowiązaną niektórych obowiązków, kara (również pieniężna w wysokości do 1 mln złotych) może zostać nałożona na konkretne osoby fizyczne. Do tego grona należą:

• członkowie zarządu instytucji obowiązanej, odpowiedzialni za wykonywanie obowiązków w zakresie AML,
• kadra kierownicza wyższego szczebla odpowiedzialna za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie,
• pracownicy zajmujący kierownicze stanowiska, odpowiedzialni za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników z przepisami AML.

Za jakie naruszenia?

Katalog naruszeń, za które może zostać nałożona kara administracyjna jest bardzo szeroki. Ustawa o AML dzieli je na trzy główne kategorie, tj. niedopełnienie:

1. obowiązków w zakresie przepisów ustawy o AML (art. 147),
2. obowiązków w zakresie przepisów unijnych (art. 148),
3. obowiązków w ramach stosowania środków ograniczających (art. 149).

Zdecydowanie największe znaczenie praktyczne ma pierwsza grupa. Wymienionych jest w niej bardzo wiele obowiązków nałożonych na instytucje obowiązane. Nawet te najbardziej podstawowe, tj.  wyznaczenie osoby odpowiedzialnej, sporządzanie oceny ryzyka oraz jej okresowa aktualizacja, wprowadzenie wewnętrznej procedury postępowania czy przekazywanie zawiadomień o podejrzanych transakcjach.

Jakie grożą kary?

Ustawa o AML w przypadku wszystkich trzech wskazanych wyżej grup niedopełnienia obowiązków odnosi się do pojęcia grożącej kary administracyjnej. Jest to pojęcie zdefiniowane przez ustawodawcę, a rozumie się przez nie:

1. publikację informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
2. nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności,
3. cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej,
4. zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok,
5. karę pieniężną.

Karę pieniężną nakłada się do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo - w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty - do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro. Stanowi to znaczne podniesienie górnej granicy w stosunku do wcześniej obowiązujących regulacji dotyczących AML/CFT, w których wynosiła ona 750 000 zł.

Jak widać, nałożone kary administracyjne mogą być bardzo dotkliwe dla przedsiębiorców. Nawet zastosowanie najlżejszej z nich, czyli publikacji informacji o naruszeniu przepisów, może negatywnie wpłynąć na wiarygodność danej firmy, a w efekcie na jej problemy finansowe. Bardziej dolegliwe sankcje, np. cofnięcie koncesji, od razu eliminuje dany podmiot z rynku, a wysoka kara pieniężna może bardzo szybko wykluczyć instytucję obowiązaną z możliwości dalszego funkcjonowania.

Co ma wpływ na karę?

Decyzja co do wysokości nałożonej kary nie jest całkowicie arbitralna. Przepisy ustawy przewidują szereg przesłanek, które uprawniony organ musi wziąć pod uwagę przy jej wymiarze. Ustalając rodzaj kary administracyjnej oraz wysokość kary, zarówno dla instytucji obowiązanych, jak i osób odpowiedzialnych, o których była wyżej mowa, uwzględnia się:

1. wagę naruszenia i czas jego trwania;
2. zakres odpowiedzialności instytucji obowiązanej;
3. możliwości finansowe;
4. skalę korzyści osiągniętych lub strat unikniętych przez instytucję obowiązaną, jeżeli można te korzyści lub straty ustalić;
5. straty poniesione przez osoby trzecie w związku z naruszeniem, jeżeli można je ustalić;
6. stopień współpracy z organami właściwymi w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
7. uprzednie naruszenia przepisów ustawy.

Ponadto, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, organ w drodze decyzji, może nawet odstąpić od wymierzenia kary. Są to sytuacje, gdy:

1. waga naruszenia przepisów ustawy jest znikoma, a instytucja obowiązana zaprzestała naruszania przepisów ustawy lub
2. za to samo zachowanie prawomocną decyzją na instytucję obowiązaną została uprzednio nałożona kara administracyjna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub instytucja obowiązana została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona kara administracyjna.

Czy to wszystko realnie mi grozi?

Wiele osób uważa, że kary za niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu tak naprawdę grożą jedynie największym „graczom” na rynku. Jednak z każdym rokiem obowiązywania nowych przepisów, uprawnione organy przeprowadzają coraz więcej kontroli i nakładają coraz więcej kar na najróżniejsze instytucje obowiązane. Jak pokazują regularnie publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Finansów informacje, aż trzy z pięciu ostatnio nałożonych kar dotyczyło przedsiębiorców jednoosobowych. Oczywiście w tych przypadkach kwoty oscylowały raczej w okolicach kilku, kilkunastu tysięcy złotych. Natomiast jako przykłady niedawno nałożonych, wysokich kar, można wskazać kwotę 500 000 zł, nałożoną na jedno z biur nieruchomości czy 3,7 mln zł na bank (decyzja jeszcze nie jest ostateczna).

Należy pamiętać, że regulacje dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu regularnie nakładają coraz więcej obowiązków na instytucje obowiązane. Ponadto nie jest wystarczające ich jednorazowe spełnienie, gdyż przepisy wymuszają okresową aktualizację.

Autor: Paweł Kaczmarek, kancelaria Graś i Wspólnicy

KontrolaKsięgowość