Krajowa Izba Biur Rachunkowych, reprezentująca interesy przedsiębiorców oraz biur rachunkowych, wyraża stanowczy sprzeciw wobec proponowanych zmian zawartych w projekcie ustawy z dnia 1 września 2025 r. dotyczącej nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw.
Stanowisko KIBR w sprawie projektu z dnia 01.09.2025 r. Ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw
Krajowa Izba Biur Rachunkowych jest organizacją, która zrzesza nie tylko przedsiębiorców, ale również organizacją, której członkowie świadczą usługi na rzecz podmiotów z sektora MŚP. Dlatego stoimy na stanowisku, że proponowane zmiany w projekcie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej są w obecnej formie nie do przyjęcia.
Jako eksperci prawa pracy/biura rachunkowe/przedstawiciele środowiska przedsiębiorców pragniemy zgłosić mocne zastrzeżenia wobec pewnych rozwiązań zawartych w projekcie ustawy, zwłaszcza w odniesieniu do uprawnień PIP do przekształcania umów cywilnoprawnych i do natychmiastowej wykonalności decyzji. Poniżej przedstawiamy nasze uwagi merytoryczne, ryzyka oraz rekomendowane poprawki, które naszym zdaniem powinny zostać wprowadzone, aby projekt był zgodny z prawem, proporcjonalny i praktycznie wykonalny.
1. Brak poszanowania woli stron
Projekt przewiduje, że inspektor PIP będzie mógł jednostronnie przekształcić umowę cywilnoprawną (np. B2B, zlecenie, dzieło) w umowę o pracę, jeśli uzna, że spełnia ona przesłanki stosunku pracy z art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Wola stron została całkowicie pominięta.
- Prowadzi to do niedopuszczalnej ingerencji państwa w swobodę zawierania umów.
- Podważa stabilność i przewidywalność relacji gospodarczych
W orzecznictwie SN od lat utrwalone jest, że nazwa umowy i sama wola stron nie przesądzają, jeśli fakty spełniają art. 22 §1 K.p. – to jest „stara prawda” prawa pracy. Przekształcanie umów przez organ państwowy bez woli stron ingeruje w zasadę swobody umów i ryzykuje, że będzie postrzegane jako naruszenie konstytucyjnego prawa własności, wolności działalności gospodarczej (art. 20 oraz art. 22 Konstytucji) oraz wolności wyboru formy zatrudnienia.
Propozycja zmiany: Proponujemy wprowadzenie obowiązku uwzględnienia stanowiska stron umowy cywilnoprawnej oraz możliwość zastosowania ugody administracyjnej przed wydaniem decyzji. Sugerujemy wprowadzenie przepisów dotyczących obowiązkowej wysłuchalności stron (k.p.a. art. 10), protokołowanie i możliwość ugody administracyjnej przed decyzją.
2. Ryzyko nadużyć i dowolności interpretacyjnej
Projekt nie zawiera szczegółowych kryteriów oceny sytuacji przez inspektorów. W efekcie:
- Rozstrzyganie będzie oparte na subiektywnej ocenie urzędnika.
- Może prowadzić do rozbieżności interpretacyjnych między poszczególnymi inspektoratami.
- Brak gwarancji rzetelnej i jednolitej praktyki orzeczniczej.
- Zbyt szeroka, zbyt szybka wykonalność decyzji, potencjalnie wysokie sankcje, bez jasnych warunków i możliwości obrony, mogą być uznane za nieproporcjonalne. W szczególności natychmiastowa wykonalność decyzji administracyjnej, która tworzy obowiązki składkowopodatkowe i zmienia status prawny umowy, może zostać zakwestionowana przed sądem administracyjnym lub konstytucyjnym jako nadmierna ingerencja.
Brak jasnych kryteriów oceny powoduje, że przedsiębiorcy/kontraktorzy mogą mieć trudności z obroną: kto i jak udowodni, że jednak umowa nie ma cech stosunku pracy. Może prowadzić to do arbitralności i nierówności w orzekaniu. Brak szczegółowych kryteriów oceny sytuacji przez inspektorów rodzi ryzyko nadużyć i rozbieżności interpretacyjnych między inspektoratami. Może to prowadzić do arbitralnych decyzji i utrudniać przedsiębiorcom obronę swoich praw. Natychmiastowa wykonalność decyzji ingerująca w stosunek prawny i generująca obowiązki składkowo-podatkowe może być uznana za nieproporcjonalną.
Propozycja zmiany: Proponujemy wprowadzić katalog przesłanek pomocniczych w ustawie lub rozporządzeniu do art. 22 K.p. (np. charakter podporządkowania, stopień podporządkowania organizacyjnego, sposób i ciągłość wynagradzania, stopień ryzyka gospodarczego po stronie świadczącego, narzędzia pracy, zakaz konkurencji, liczba kontrahentów, miejsce i czas pracy, zastępowalność), które inspektor musi udokumentować w decyzji.
3. Brak jasnych regulacji podatkowych i składkowych
Projekt wyraźnie rozdziela skutki – pracownicze są natychmiast, podatki/ZUS po odwołaniu – zawieszone, ale nie reguluje:
- Skutków podatkowych (PIT, CIT, VAT) – np. czy korekty obejmą okresy wstecz.
- Skutków składkowych wobec ZUS – czy przedsiębiorca i „przekształcony” pracownik będą odpowiadać za zaległości.
- Relacji do ulg podatkowych i składkowych (np. PIT-0, preferencyjny ZUS).
- Wpływu zmiany na prawa zasiłkowe pracownika.
W ocenie Krajowej Izby Biur Rachunkowych wprowadzenie natychmiastowej wykonalności niesie ryzyko chaosu finansowego. Dodatkowo uważamy iż niesie to za sobą wysokie ryzyko sporów z ZUS i KAS przy braku przepisów przejściowych. Przekształcenie wsteczne będzie nadawać pracownikowi - zleceniobiorcy prawa zasiłkowe, których nie posiadał z uwagi na dobrowolność ubezpieczenia chorobowego. Czy ZUS będzie przywracał termin na złożenie wniosku o zasiłek oraz czy będzie te zasiłki wypłacał?
Propozycja zmiany: Proponujemy ograniczyć natychmiastową wykonalność wyłącznie do obowiązków pracowniczych (wynagrodzenie, urlop), a skutki podatkowe i składkowe wstrzymać do uprawomocnienia się decyzji. Uregulować okres przejściowy - zapisać, że wszystkie umowy zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy będą podlegały ocenie tylko od momentu wejścia w życie, z zastrzeżeniem, że wykonanie obowiązków składkowych/podatkowych dotyczy okresów od dnia jej wejścia.
 | << Całe stanowisko Krajowej Izby Biur Rachunkowych |
KontrolaFormy zatrudnieniaUmowa zleceniePrzedsiębiorcaKodeks pracyHome 1