Egzekucja (nie zawsze) przerywa termin przedawnienia podatku

Zajęcie majątku podatnika powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia egzekwowanego podatku, pod warunkiem że podatnik został zawiadomiony o takich działaniach, a wszystko odbyło się przed upływem terminu przedawnienia podatku. Bieg terminu przedawnienia może być przerwany wielokrotnie. Zajęcie mienia nie skutkuje przerwaniem biegu terminu przedawnienia, gdy okaże się, że postępowanie egzekucyjne było prowadzone na podstawie nielegalnie nadanego nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.

Majątek podatnika

Podatnik – osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej – odpowiada całym swoim majątkiem za zaległość podatkową. Urząd skarbowy może zająć konta bankowe, wierzytelności z tytułu usług, ruchomości czy nieruchomości (z wyłączeniem rzeczy i praw majątkowych niepodlegających egzekucji lub spod niej wyłączonych).

Osoba, która jest w związku małżeńskim, odpowiada za swój niezapłacony podatek majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Majątek wspólny tworzą przedmioty majątkowe nabyte przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej. Są to m.in. pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej, dochody z majątku wspólnego, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Zalicza się do nich m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił), prawa autorskie i prawa pokrewne.

Należy jednocześnie pamiętać o zasadach zapłaty przez małżonków podatku dochodowego wynikającego z łącznego opodatkowania ich dochodów. Małżonkowie ponoszą za niego odpowiedzialność solidarną. Każdy z nich ma prawo i obowiązek uregulować cały podatek wynikający ze wspólnego zeznania podatkowego. Jeżeli jeden z małżonków umrze przed zapłatą tego podatku, do jego uiszczenia zobligowany jest wyłącznie żyjący małżonek. Nie stosuje się w tym przypadku przepisów ustanawiających ogólne zasady odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy (w tym art. 100 Ordynacji podatkowej).

Skutki egzekucji

Zajęcie majątku podatnika w toku postępowania egzekucyjnego daje urzędowi skarbowemu więcej czasu na dochodzenie zaległego podatku.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia. Zastosowanie środka egzekucyjnego to zajęcie na pokrycie dochodzonej zaległości podatkowej składnika majątku podatnika, np. rachunku bankowego. Podatnik jest informowany o środku egzekucyjnym poprzez otrzymanie dokumentu potwierdzającego podjęte działania, np. odpisu zawiadomienia skierowanego do banku o zajęciu rachunku bankowego. Termin przedawnienia zaczyna biec po przerwaniu na nowo od dnia następującego po dniu, w którym został zastosowany środek egzekucyjny. Liczy się go od tego momentu od początku. Stanowi tak art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia podatku następuje w dniu, w którym został zastosowany środek egzekucyjny, a nie w dniu powiadomienia o nim podatnika. Skuteczność zastosowania środka egzekucyjnego jako przesłanki przerywającej bieg terminu przedawnienia zależy jednak od zawiadomienia o nim podatnika. Zastosowanie środka egzekucyjnego oraz zawiadomienie podatnika muszą nastąpić przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (por. wyrok NSA z dnia 7 maja 2024 r., sygn. akt II FSK 985/21). Przerwanie biegu terminu przedawnienia wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony, może mieć miejsce wielokrotnie. Każde kolejne zastosowanie środka egzekucyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia i biegnie on od nowa (por. wyrok NSA z dnia 26 marca 2024 r., sygn. akt III FSK 4830/21).

Decyzja z rygorem

Możliwe jest dochodzenie w trybie egzekucyjnym zaległości podatkowej wynikającej z nieostatecznej decyzji wydanej tuż przed przedawnieniem.

Nieostateczna decyzja – w przypadku gdy okres do upływu terminu przedawnienia podatku jest krótszy niż 3 miesiące – może być opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności. Organ podatkowy musi uprawdopodobnić, że istnieje ryzyko nieuiszczenia zaległości podatkowej z powodu zbliżającej się daty przedawnienia, np. przed tym dniem nie uda się przeprowadzić postępowania odwoławczego i rozstrzygnięcie nie stanie się ostateczne (por. wyrok NSA z dnia 21 maja 2025 r., sygn. akt III FSK 973/24).

Rygor natychmiastowej wykonalności nadawany jest przez organ podatkowy pierwszej instancji (urząd skarbowy) w formie postanowienia. Można je zakwestionować, wnosząc zażalenie, ale nie wstrzymuje to realizacji decyzji. Dopiero uchylenie postanowienia pozwala na umorzenie wszczętego na jego podstawie postępowania egzekucyjnego. Należność wynikająca z decyzji opatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności przestaje być bowiem wymagalna. Następstwem umorzenia postępowania egzekucyjnego jest uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, w tym zastosowane środki egzekucyjne nie skutkują przerwaniem biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego – w mocy pozostają jedynie prawa osób trzecich nabyte na skutek tych czynności.

Przyjęcie, że zastosowanie środka egzekucyjnego na podstawie nielegalnie nadanego decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności nie ma żadnego wpływu na skuteczność zastosowania takiego środka, czyniłoby iluzoryczną kontrolę trybu nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności. Oznaczałoby to bowiem, że w przypadku bezpodstawnego (sprzecznego z prawem) nadania rygoru natychmiastowej wykonalności skutki jego zastosowania pozostawałyby w mocy, nawet po wyeliminowaniu go z obrotu prawnego. Nie może być to zaakceptowane w aspekcie zasady praworządności (legalności) działania organów administracji (por. uchwałę NSA z dnia 28 kwietnia 2014 r., sygn. akt I FPS 8/13).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 64 (2252) z dnia 2025-08-11

Jak korygować transakcje opodatkowane VAT? Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl