Czarna Księga Obciążeń Przedsiębiorcy - Analiza Rzecznika MŚP

W dniu 21 czerwca 2023 r. obchodzimy Dzień Przedsiębiorcy, to dobraokazja do przyjrzenia się aktualnym kosztom i obciążeniom, z jakimi borykają się osoby prowadzące działalność gospodarczą. W tym kontekście prezentujemy Czarną Księgę Obciążeń Przedsiębiorcy, która została opracowana przez Biuro Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Zapraszamy do zgłębienia tej analizy, która ukazuje istotne kwestie dotyczące finansowej strony bycia przedsiębiorcą oraz podkreśla potrzebę zmian i ulg podatkowych dla sektora MŚP.

Decyzja o założeniu działalności gospodarczej nie jest łatwa. Osoby, które się na to decydują często borykają się z wieloma problemami. Zmieniające się przepisy, coraz wyższe obciążenia sprawiają, że coraz trudniej jest prowadzić firmę w Polsce. 19 czerwca 2023 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców zaprezentował Czarną Księgę Obciążeń, w Dniu Przedsiębiorcy warto głośno powiedzieć o tym jak wygląda rzeczywistość prowadzących działalność gospodarczą.

1.       Wynagrodzenie chorobowe

Jak wskazuje Rzecznik Małych i Średnich przedsiębiorców, osoby zatrudniające pracowników mierzą się z problemem finansowania wynagrodzenia chorobowego.

Ustanowione w Kodeksie pracy przepisy, art. 92 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 z późn. zm., dają prawo pracownikowi do wynagrodzenia za czas choroby. W związku z nimi zaczas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu.

Zgodnie z powyższym przepisem Rzecznik wskazuje, że w Polsce znaczący ciężar kosztów zwolnień pokrywają pracodawcy, pomimo że pracownik płaci ubezpieczenie chorobowe do ZUS.

2.       Udzielanie dnia wolnego za święto w sobotę

Rzecznik MSP wskazuje, że zgodnie z art. 130 § 2 Kodeksu pracy, każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Pracodawca zobowiązany jest do oddania pracownikowi tych ośmiu godzin w innym dniu, czyli udzielenia dnia wolnego.Dotyczy to pracowników pracujących od poniedziałku do piątku, kiedy sobota jest dla nich dniem wolnym od pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Jeśli natomiast pracownik wykonuje pracę w sobotę (zgodnie z harmonogramem i ustalonym systemem czasu pracy), po prostu tego dnia ma wolne z uwagi na święto. Koszty tego niczym nieuzasadnionego „urlopu” ponoszą pracodawcy.

Źródło: Shutterstock

3.       Dni wolne dla honorowych krwiodawców

Jak informuje Rzecznik MŚP, do niedawna, zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługiwało zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Ustawa z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 159) dodała art. 9a do ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2023 r. poz. 318 z późn. zm., dalej: „uopsk”). Przedmiotowa regulacja przyznawała w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym osoba oddała krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym.

Na mocy art. 42 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o Krajowej Sieci Onkologicznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 650) ustawodawca na stałe wprowadził 2 dni wolne dla zasłużonych honorowych dawców krwi i honorowych dawców krwi.

Wobec powyższego, obecna treść art. 9 ust. 1 pkt 1 uopsk brzmi następująco: Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, 1700 i 2140 oraz z 2023 r. poz. 240 i 641).

Koszt nieobecności pracownika we wskazanych dniach ponosi pracodawca.

1.   4. Urlop wypoczynkowy należny za czas urlopu macierzyńskiego

Korzystanie z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego nie ma wpływu na urlop wypoczynkowy. Podczas rocznej nieobecności w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w takim wymiarze jakby pracował. Koszty tego urlopu za urlop obciążają pracodawcę.

5. Dwa dni wolne na opiekę nad dzieckiem

Zgodnie z art. 188 § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Koszty dodatkowych dni wolnych ponoszą pracodawcy.

6. Krótszy czas pracy matek karmiących

Art. 187 § 1 Kodeksu pracy wskazuje, że pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie.

Nie ma żadnych ograniczeń czasowych do korzystania przez pracownicę z prawa do przerw na karmienie dziecka piersią. Przepis nie uzależnia tego ani od wieku dziecka, ani od udowodnienia faktu jego karmienia w ten sposób. Koszty ponosi pracodawca.

7. Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Na podstawie art. 1481 § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Warto również zaznaczyć, że zgodnie z § 3 ww. regulacji, pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 1, na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Przedmiotowy przepis został wprowadzony do porządku prawnego na mocy art. 1 pkt 21 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 641).

8. Wymogi biurokratyczne dotyczące MŚP

(PKD, RODO (w tym polityka prywatności), ESG, polityka plików cookies, rejestracja umów o dzieło i inne)

Od lat biurokracja jest jednym z głównych hamulców rozwoju przedsiębiorstw w Polsce. Obowiązki nieustannego raportowania do różnych instytucji, konieczność zgłaszania umów o dzieło do ZUS w terminie 7 dni oraz inne wymogi – to czynniki, które w znacznym stopniu utrudniają funkcjonowanie przedsiębiorcom. Szczególnie dotkliwie biurokrację odczuwa sektor MŚP. – Ponad połowa polskich firm uznała biurokrację za największą barierę w rozwoju.

9. Obowiązek umieszczania komunikatów reklamujących działania rządu

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2707) w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 30 czerwca 2023 r. sprzedawca dokonujący sprzedaży paliw silnikowych zamieszcza przy kasie rejestrującej w lokalu przedsiębiorstwa, w którym dokonywana jest sprzedaż tych paliw, czytelną informację, że od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 30 czerwca 2023 r. sprzedaż detaliczna paliw silnikowych nie podlega opodatkowaniu podatkiem od sprzedaży detalicznej. Należy zauważyć, że analogiczne obowiązki były nakładane przez ustawodawcę w ramach kolejnych odsłon tzw. tarczy antyinflacyjnej.

10.  Raportowanie marnowanej żywności

Sprzedawca żywności – w myśl art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz.U. z 2019 r. poz. 1680, dalej: ,,Ustawa”) rozumiany jako podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze, o którym mowa w art. 3 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 178/2002, w zakresie sprzedaży żywności w jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2020 r. poz. 293, 471, 782, 1086 i 1378) powyżej 250 m2, w której przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów, na podstawie art. 8 ust. 1 Ustawy jest zobowiązany do składania corocznie sprawozdania o marnowanej żywności do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży żywności. Sprawozdanie zawiera dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz o wysokości należnej opłaty za marnowanie żywności, wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu.

11. Flagi przy ziemniakach i mięsie

Zgodnie z § 19 ust. 1 pkt 7 i 8 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz.U. z 2015 r. poz. 29, z późn. zm.) w przypadku środków spożywczych oferowanych do sprzedaży konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego bez opakowania lub w przypadku pakowania środków spożywczych w pomieszczeniu sprzedaży na życzenie konsumenta finalnego lub ich pakowania do bezzwłocznej sprzedaży.

12. Wynagrodzenie za czas oddelegowania do pracy na rzecz związków zawodowych

Zgodnie z art. 25 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854) pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy.

13. Koszty funkcjonowania związków zawodowych, rad pracowników

Zgodnie z art. 33 powyżej wymienionej ustawy pracodawca zobligowany został do udostępnienia zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia oraz urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania działalności związkowej.

14. Odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej (WOT)

Zgodnie z art. 306 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2305) o obronie Ojczyzny z pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

15. Podatek od nieruchomości w okresie zawieszenia działalności gospodarczej

W okresie zawieszenia działalności grunty czy budynki należące do przedsiębiorcy nadal podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości z zastosowaniem stawki właściwej dla przedmiotów opodatkowania związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

16. Kwestionowanie przez ZUS kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (sprawy m.in. Matek na działalności).

W bardzo licznych sprawach matek prowadzących działalność ZUS odmawia wypłaty należnych im świadczeń. Rzecznik MŚP wielokrotnie od początku swojej działalności podnosił kwestie praw właścicielek firm do świadczeń. W ostatnim czasie pojawia się orzecznictwo, które kwestionuje dotychczasową praktykę ZUS, łamiącą zasady Konstytucji Biznesu.

17. Kwestia nieustawowego wspólnika iluzorycznego

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców informuje o tym, że skierował wniosek o objaśnienie prawne do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, gdzie prosi o objaśnienia podstaw prawnych w oparciu, o które Zakład Ubezpieczeń Społecznych stał się prawotwórczą instytucją. ZUS wykreował „nieustawowego wspólnika iluzorycznego”, a to godzi w przepisy „Konstytucji Biznesu”, m.in.: Zasadę ,,co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, czyli: przepis art. 8 Prawa Przedsiębiorców, „Przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa”.

Zdaniem Rzecznika MŚP, nie może być tak, że podmiot będący w świetle prawa spółką wieloosobową, jest narażony na to, że w niedającej się przewidzieć przyszłości spółka taka zostanie uznana – na podstawie nieopartej na wyraźnych przesłankach decyzji organu rentowego, wbrew przepisom KSH oraz wpisowi w KRS, dokonanemu na podstawie orzeczenia sądowego – za spółkę jednoosobową, co w rezultacie doprowadzi do istotnej zmiany w kwalifikacji prawa nabytego na gruncie ubezpieczenia społecznego.

18. Potrzeba wyznaczenia ram współpracy pomiędzy franczyzodawcami a franczyzobiorcami

W ramach Zespołu Roboczego ds. Franczyzy, działającego od 2 lipca 2020 r. w Radzie Przedsiębiorców przy Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców organizacje przedsiębiorców opracowały Kodeks Dobrych Praktyk dla Rynku Franczyzy zawierający zasady wzajemnych relacji pomiędzy franczyzodawcami a franczyzobiorcami.

Źródło: Czarna Księga Przedsięborców

Formy zatrudnieniaFormy opodatkowaniaZasiłkiChoroba, wypadekMacierzyństwoRODOWynagrodzeniaZUSPodatki 2023