Covid-19 jako choroba zawodowa. Jakie świadczenia przysługują pracownikowi?

Trwająca pandemia i rosnąca ilość zachorowań na COVID-19 wywołuje strach w zasadzie u każdego pracownika, który w tym czasie nie ma możliwości świadczenia tzw. pracy zdalnej. Do tej grupy należą lekarze, pielęgniarki, ale obecnie również nauczyciele czy pracownicy przedszkoli, żłobków oraz urzędnicy, którzy z racji wykonywanych czynności służbowych narażeni są na zakażenie.

Źródło: shutterstock.com

Pracownikowi, który w wyniku choroby zawodowej stał się trwale niezdolny do pracy bądź jego niezdolność ma charakter długotrwały (uszczerbek zdrowia trwa przynajmniej 6 miesięcy), przysługuje możliwość uzyskania jednorazowego odszkodowania z ZUS. W związku z chorobą zawodową może też starać się o inne świadczenia. Czy Covid-19 może być uznany za chorobę zawodową? Jak wygląda postępowanie? I jakie można otrzymać świadczenia.

Kiedy zakażenie koronawirusem może zostać uznane za chorobę zawodową?

Aby COVID-19 został uznany za chorobę zawodową, warunkiem do tego jest pozytywna ocena sanepidu, który potwierdzi, że doszło do niej w warunkach narażenia zawodowego.

Zgodnie z odpowiedzią na apel Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej 30 marca 2020 r. Ministerstwo Zdrowia potwierdziło, że  COVID-19 jest chorobą zakaźną, która może zostać uznana za chorobę zawodową.

Czym jest choroba zawodowa?

Zgodnie z treścią art. 2351 KP, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Postępowanie w przypadku podejrzenia choroby zawodowej

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:

• właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu,
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Na podstawie otrzymanego zawiadomienia państwowy powiatowy inspektor sanitarny wszczyna postępowanie administracyjne. Po przeprowadzeniu badań wydawane jest orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu / bądź braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej. Następnie wydawana jest decyzja administracyjna o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej ).

Covid-19 chorobą zawodową

W załączniku do rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych Dz.U.2013.1367 w punkcie 26 wymieniono choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa. Z kolei zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 27 lutego 2020 r. w sprawie zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2, zakażenie to zostało objęte przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Kwarantanna a zasiłek chorobowy. Kiedy przysługuje i jak się ubiegać?

Na tej podstawie można uznać, że Covid-19 może stanowić chorobę zawodową, warunkiem do tego jest jednak pozytywna ocena, iż doszło do niej w warunkach narażenia zawodowego.

W przypadku wystąpienia choroby zawodowej w postaci choroby zakaźnej nie można określić okresu na jej ustalenie. Oznacza to, że wystąpienie objawów COVID-19, nawet po ustaniu pracy w warunkach narażenia, nie przekreśla możliwości stwierdzenia choroby zawodowej. 

Procedura stwierdzenia choroby zawodowej

Postępowanie o stwierdzenie choroby zawodowej można podzielić na trzy etapy:

• zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej,
• rozpoznanie choroby zawodowej,
• stwierdzenie choroby zawodowej.

Każdy etap jest sformalizowany, i opiera się na specjalnych formularzach, które stanowią załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.

Przebieg postępowania uregulowany został w sposób szczegółowy w rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych

ETAP I – Podejrzenie choroby zawodowej

Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej należy zgłosić do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy ustalonych według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika lub właściwych według siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie (§ 3 pkt 1 r.ch.z.)

Do kręgu podmiotów, które mogą dokonać zgłoszenia należą: pracodawca, lekarz podmiotu właściwego do rozpoznawania choroby zawodowej, lekarz i lekarz dentysta, którzy podczas wykonywania zawodu powzięli takie podejrzenie u pacjenta, jak również samego pracownika lub  byłego pracownika, bo stwierdzenie choroby zawodowej może nastąpić również po ustaniu zatrudnienia.

Na pracodawcy oraz lekarzu właściwym do orzekania w zakresie chorób zawodowych ciąży wręcz ustawowy obowiązek zgłoszenia takiego podejrzenia, podczas gdy pracownik lub były pracownik pozostaje w tym względzie uprawniony – zgłoszenia dokonać może, jednak nie musi. Co więcej, pracownik pozostający w stosunku pracy podejrzenie choroby zawodowej zgłasza wyłącznie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną. Były pracownik z kolei dokonuje zgłoszenia samodzielnie, tak jak pracodawca – właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. 

ETAP II - Rozpoznanie

Rozpoznanie choroby mogącej stanowić chorobę zawodową wymaga wydania orzeczenia.  Orzeczenie takie wydawane jest na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i badań pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

W przypadku choroby zakaźnej jaką jest Covid-19 kluczowy może być pozytywny wynik testu na obecność koronawirusa SARS-CoV-2 oraz dokumentacja medyczna z przebiegu leczenia choroby.

ETAP III – Stwierdzenie choroby zawodowej

Organem uprawnionym do stwierdzenia choroby zawodowej jest właściwy państwowy inspektor sanitarny, który wydaje w tym celu decyzję administracyjną – o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. 

Decyzja negatywna, czy można się odwołać?

Decyzja w sprawie stwierdzenia lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej stanowi decyzję administracyjną, regulowaną przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. W przypadku wydania decyzji negatywnej, pracownikowi przysługuje możliwość odwołania do organu wyższego stopnia. Termin na wniesienie odwołania wynosi  14 dni od momentu otrzymania decyzji. Organem odwoławczym co do zasady będzie właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny. Co istotne, odwołanie należy wnieść za pośrednictwem tego organu, który negatywną decyzję wydał.

W przypadku otrzymania drugiej decyzji negatywnej, pracownik będzie mógł wystąpić w terminie 30 dni na drogę postępowania sądowego i kierować skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Jakie świadczenia można uzyskać w razie stwierdzenia choroby zawodowej, np. COVID-19?

Pracownikowi, który uzyskał prawomocną decyzję stwierdzającą chorobę zawodową oraz który na skutek tej choroby stał się niezdolny do pracy lub u którego powstał uszczerbek na zdrowiu, przysługują świadczenia pieniężne. 

Katalog tych świadczeń wskazany został w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U.2019.0.1205).

W art.6 wskazano, że z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

1. zasiłek chorobowy,
2. świadczenie rehabilitacyjne,
3. zasiłek wyrównawczy,
4. jednorazowe odszkodowanie,
5. renta z tytułu niezdolności do pracy,
6. renta szkoleniowa,
7. dodatek pielęgnacyjny,
8. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
9. w przypadku śmierci pracownika spowodowanej chorobą zawodową, przysługujące członkom rodziny zmarłego – jednorazowe odszkodowanie, renta rodzinna oraz dodatek do renty rodzinnej.

Powyżej wymienione świadczenia wypłacane są przez ZUS ze środków z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Warto podkreślić, że  osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej posiadać zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Świadczenia te nie będą wówczas przysługiwały.

Wysokość zasiłku chorobowego z powodu choroby zawodowej

Zgodnie z treścią przepisów ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205), zasiłek chorobowy z powodu niezdolność do pracy spowodowanej chorobą zawodową wynosi 100%.

Jeżeli ognisko koronowirusa wystąpi w szkole, szpitalu czy urzędzie i pracownik zachoruje, i stanie się niezdolny do pracy będzie mógł ubiegać się o zasiłek chorobowy w wysokości 100%.

W sytuacji, w której dojdzie do powikłań, chory będzie mógł liczyć na rentę wypadkową. Natomiast jeśli z powodu koronowirusa pracownik umrze, jego najbliższym będzie przysługiwać renta rodzinna wypadkowa i jednorazowe odszkodowanie z ZUS.

Trzeba pamiętać, że świadczenia te będą mogły zostać przyznane w sytuacji kiedy zostanie potwierdzone, że  zakażenie Covid-19  zostało spowodowane w związku z wystąpieniem wirusa  w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanym „narażeniem zawodowym”.

Odszkodowanie dla pracownika z tytułu stwierdzenia choroby zawodowej

Art. 11 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób gwarantuje ubezpieczonemu, który wskutek choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jednorazowe odszkodowanie.

WYSOKOŚĆ ODSZKODOWANIA:

• 917 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych
• 16 048 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego, także wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty
• 82 531 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty
• 41 265 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko
• 82 531 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 16 048 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci
• 16 048 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom
• 41 265 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 16 048 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego

Możliwość wystąpienia o roszczenie odszkodowawcze od pracodawcy

W sytuacji, w której pracownik otrzyma potwierdzenie, że Covid-19 w jego przypadku jest chorobą zawodową a przyznane świadczenia z ZUS nie wystarczą, wówczas będzie mógł wystąpić do pracodawcy o odszkodowanie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Na pracowniku w tym przypadku spoczywać będzie ciężar dowodu. Trzeba pamiętać też o terminie przedawnienia roszczeń, który w tym przypadku będzie wynosił 3 lata licząc od momentu powzięcia wiedzy o pozytywnym wyniku testu. 

Trzeba pamiętać, że przypadku zakażenia choćby lekarza czy pielęgniarki, którzy swoje obowiązki wykonują w ramach umowy zlecenia możliwe dochodzenie roszczeń odszkodowawczych będzie tylko na  podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Pracownicy, którzy nie mają opłacanej składki na ubezpieczenie wypadkowe nie będą mogli liczyć na świadczenia z ZUS. W ich przypadku nie ma możliwości orzekania o chorobie zawodowej.

Choroba, wypadekKoronawirus w Polsce