Kontrola przyznania i wykorzystania pomocy z tarczy antykryzysowych. Czy jest się czego bać?

Pomoc, którą otrzymują przedsiębiorcy wiąże się z obowiązkami a wykorzystanie środków może podlegać kontroli. Szczególnie obecnie umarzana część dotycząca wsparcia z tarczy PFR. Jak przygotować się do kontroli po uzyskaniu środków z tarcz antykryzysowych, co grozi za nieprawidłowe wykorzystanie pomocy publicznej? O czym warto pamiętać i na co zwrócić uwagę? 

Wielu przedsiębiorców skorzystało z pomocy publicznej w ramach tzw. tarcz antykryzysowych oraz tarcz finansowych PFR, rząd obecnie pracuje nad kolejnymi środkami pomocowymi dla branż szczególnie dotkniętych pandemią.

Premier: będzie kolejna tarcza dla przedsiębiorców

W środę PFR poinformował w oświadczeniu, że wdrożył wszelkie możliwie profesjonalne i przewidziane prawem procedury kontrolne wypłat subwencji finansowych z Tarczy Finansowej PFR. "Nie jest prawdą jak sugeruje materiał wyemitowany w Wiadomościach TVP, że Polski Fundusz Rozwoju S.A. nie podejmuje działań w celu weryfikacji wniosków o wypłatę subwencji finansowej zarówno przed jej dokonaniem oraz następczo" - wskazano

Źródło:shutterstock

Kontrola wykorzystywanych środków

Przepisy tarcz antykryzysowych to zagadnienie, które analizują obecnie przedsiębiorcy dotknięci skutkami pandemii. Przepisy często się zmieniają, są tworzone naprędce i nie wszyscy zastanawiają się nad skutkami ewentualnych błędów we wnioskowaniu. Wiele procedur opiera się na oświadczeniach. Na razie kontrole zdarzają się wybiórczo, jednak trzeba pamiętać że organy podatkowe, ZUS, PFR oraz Urzędy Pracy  mogą sprawdzić wiarygodność oświadczeń oraz czy środki zostały we właściwy sposób wykorzystane. Dobrze zatem mieć na uwadze, że kontrola jest możliwa i już teraz być do niej właściwie przygotowanym i wiedzieć co grozi za niewłaściwe wykorzystanie środków pomocowych. Warto dokładnie analizować składane wnioski. 

Należy pamiętać, że programy i instrumenty wprowadzane przez kolejne tarcze antykryzysowe są obwarowane licznymi warunkami, choćby obecnie kodami PKD, wykazaniem określonego spadku dochodu i to na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek przygotowania rzetelnych dowodów by wykazać, że spełniał warunki do przyznania mu pomocy. Stąd wnioskując o wsparcie warto przygotować się do przyszłych kontroli, które raczej są nieuniknione a wnioski sprawdzać pod każdym kątem, by wyeliminować ewentualne błędy.

Dokumenowanie przeznaczenia środków pomocowych

Przepisy tarcz antykryzysowych określają przede wszystkim „zasady, warunki oraz tryb oferowania przedsiębiorcom, na zasadach rynkowych, wsparcia niezbędnego dla utrzymania i kontynuacji prowadzonej działalności gospodarczej, zagrożonej na skutek ekonomicznych następstw (...) COVID-19". Dlatego to raczej pewne, że organy kontrolujące będą sprawdzać na co przedsiębiorca przeznaczył uzyskane z pomocy środki. Dlatego warto gromadzić dowody przedstawiające na co wydatkowane są postojowe, mikropożyczka czy dotacja.

Kryteria zakwalifikowania do wypłacania środków z tarcz antykryzysowych są uproszczone i opierają się jak wskazują jednostki wypłacające świadczenia na zaufaniu do przedsiębiorców. Większość wniosków opiera się na oświadczeniach o prowadzonej działalności i spadku przychodów. Trzeba pamiętać, że zarówno ZUS, PFR czy Urzędy Skarbowe będą mogły weryfikować czy do spadku dochodu doszło. Instytucje te mają także możliwość zweryfikowania kodu PKD przedsiębiorcy, który ma znaczenie w większości narzędzi pomocowych udzielanych w czasie pandemii Covid-19. Zatem składając wniosek o pomoc należy dokładnie przeanalizować swoją sytuację, by nie narazić się na przykre konsekwencje.

Kontrola środków z tarczy finansowej PFR

W związku z faktem, że obecnie umarzana jest część przyznanej z PFR pomocy kontrole wydatkowania środków z PFR mogą obejmować różne obszary działalności przedsiębiorstwa, a obok instrumentów takich jak rejestry skarbowe i ZUS mogą one polegać także na kontrolach na miejscu czy weryfikacji dokumentacji wewnętrznej przedsiębiorstw. Należy przypomnieć, że przedsiębiorcy ubiegający się o wsparcie podpisali umowę subwencyjną gdzie złożyli szereg oświadczeń obejmujących potwierdzenie spełnienia warunków udzielenia subwencji, przy czym tylko niewielka część tych oświadczeń podlegała automatycznej weryfikacji z systemami KAS i ZUS.

Do najistotniejszych należały warunki potwierdzające określony status przedsiębiorcy, spadek przychodów czy liczbę zatrudnionych pracowników. Stąd kontrola przede wszystkim będzie weryfikować czy przedstawione dokumenty odpowiadają rzeczywistości. 

Obowiązek zwrotu pomocy publicznej z odsetkami za zwłokę

W sytuacji kiedy okaże się, że otrzymane w ramach pomocy publicznej środki zostały przyznane błędnie lub zostały przez przedsiębiorcę wykorzystane w sposób wadliwy np. na zakup mebli do firmy, wyjazd integracyjny, zakup kolejnego samochodu, który nie jest niezbędny może się okazać że będzie trzeba je oddać wraz z odsetkami. Nienależna pomoc publiczna podlega zwrotowi w terminie 14 dni od dnia doręczenia beneficjentowi wezwania do zwrotu środków. Co więcej, zgodnie  z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, do czasu wykonania przez beneficjenta pomocy obowiązku zwrotu pomocy żadna pomoc publiczna nie może zostać udzielona, a w przypadku jej wcześniejszego udzielenia – wypłacona temu beneficjentowi. Na podstawie z art. 28 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej przymusowe ściągnięcie kwoty stanowiącej równowartość udzielonej pomocy wraz z odsetkami następuje, odpowiednio, w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo w trybie przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Konsekwencjami, z jakimi należy się liczyć kiedy pomoc publiczna została wadliwie przyznana luby niewłaściwie wykorzystana może być również wykluczenie z możliwości uzyskania innej pomocy publicznej. Zgodnie bowiem z  art. 207 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych w przypadku, gdy beneficjent nienależnej pomocy publicznej nie zwrócił środków wraz z odsetkami w wyznaczonym terminie lub gdy beneficjent otrzymał dofinansowanie na podstawie przedstawionych jako autentyczne dokumentów podrobionych lub przerobionych lub dokumentów potwierdzających nieprawdę, lub gdy okoliczności te wystąpiły w następstwie potwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądowym popełnienia przestępstwa przez beneficjenta, jego partnera albo podmiot upoważniony do dokonywania wydatków, beneficjent zostaje wykluczony z możliwości otrzymania wsparcia finansowego na okres 3 lat od dnia dokonania zwrotu środków przez beneficjenta.

Odpowiedzialność karna

Wadliwe przyznanie bądź niewłaściwe wykorzystanie pomocy publicznej może rodzić konsekwencje także na gruncie prawa karnego. Wnioski zawierają klauzulę o odpowiedzialności karnej:  „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych danych lub złożenie fałszywych oświadczeń”, która zastępuje pouczenie właściwej instytucji o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W takim przypadku w art. 233 § 1 w związku z art. 233 § 6 Kodeksu karnego przewidziano karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Trzeba też zaznaczyć, że kiedy nieuczciwy przedsiębiorca posłuży się podrobionym, przerobionym, poświadczającym nieprawdę albo nierzetelnym dokumentem podlega każe na podstawie art. 297 § 1 k.k. Dodatkowo, kiedy nienależnie wypłacona lub wykorzystana pomoc publiczna narazi finanse publiczne na uszczuplenie, może dojść do przestępstwa skarbowego. Takie przestępstwo zgodnie z treścią art. art. 82 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy – podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych, gdzie stawka dzienna wynosi nie mniej niż jedna trzydziesta minimalnego wynagrodzenia i nie więcej niż jej czterystukrotność. Jeżeli wysokość otrzymanego wsparcia finansowego nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu zabronionego (14 000 PLN w 2021 r.) – wtedy beneficjent podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe, która mieści się w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia.

Koronawirus w PolsceŚwiadczenie postojoweMikropożyczkaTarcza finansowa PFR