Badania lekarskie w czasie COVID-19

Ilość zachorowań na COVID-19 maleje, jednak stan epidemii nadal trwa. Jak wygląda obecnie kwestia badań lekarskich dla pracowników? Kiedy są one konieczne? I czy w czasie badania lekarze mogą pytać o kwestie szczepień i od nich uzależniać dopuszczenie pracownika do pracy?

Pandemia zmieniła wiele w zakresie życia pracowników i pracodawców. Praca zdalna, zwolnienia lekarskie w czasie COVID-19, czas pozostawania pracowników na dodatkowym zasiłku opiekuńczym. Przy tym wszystkim są przepisy BHP, których należy przestrzegać. Co kiedy nie można wykonać badań lekarskich aby przystąpić do pracy? Jak epidemia wpłynęła na kwestie badań, piszemy poniżej.

Obowiązki związane z badaniami pracowników

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dlatego też zobowiązany jest do  kierowanie pracowników na profilaktyczne badania lekarskie. Na pracowniku z kolei ciąży obowiązek poddawania wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich.

Badania lekarskie pracowników

Kwestie badań profilaktycznych pracowników reguluje art. 229 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracownik podlega badaniom:

1. wstępnym
2. okresowym
3.  kontrolnym

Wstępne badania lekarskie

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Oprócz badań wstępnych jak wynika z art.229 Kodeksu pracy pracownik podlega badaniom okresowym oraz kontrolnym. Badania okresowe wykonywane są w terminie wskazanym w orzeczeniu przez lekarza orzecznika. Natomiast badania kontrolne należy wykonać w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. 

Wyłączenie obowiązku wykonywania badań wstępnych

Wstępnych badań lekarskich nie muszą wykonywać osoby:

1. przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
2. przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Jak wynika z art. 229 Kodeksu pracy okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Wszystkie rodzaje badań przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. I to pracodawca ponosi ich koszt.

Badania wstępne i kontrolne w czasie epidemii COVID-19

Kwestia badań lekarskich w czasie epidemii COVID-19 została uregulowana w art. 12a ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842). Zgodnie z jej przepisami, w sytuacji kiedy nie ma dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego (lekarza medycyny pracy), badanie wstępne lub kontrolne może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Dodatkowo badania mogą zostać  przeprowadzone za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii.

W trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

1. zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy;
2. przyjmowane do pracy w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy ponownie u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy;
3. przyjmowane do pracy w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

W innych przypadkach konieczne jest podanie pracowników wstępnym badaniom lekarskim.

Źródło:shutterstock

Badania okresowe w czasie epidemii

W czasie epidemii COVID-19 zawieszono obowiązek przeprowadzania badań okresowych. W związku ze stanem epidemii badania lekarskie zostały wykonane przed datą 7 marca 2020 r. i kończą swoją ważność po tym dniu (np. 24 marca 2020 r.), ważność wszystkich badań profilaktycznych (tj. wstępnych, kontrolnych i okresowych) podlega przedłużeniu na okres nie dłuższy niż 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Mimo stanu epidemii część pracodawców decyduje się na kierowanie na badania pracownicze i są one obecnie wykonywane. Trzeba pamiętać, że po odwołaniu stanu epidemii trzeba będzie wykonać badania  w terminie 180 dni od dnia jego odwołania.

Kwarantanna i izolacja w związku COVID-19 a badania kontrolne w pracy

Zgodnie z art. 229 § 2 Kodeksu pracy, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Sam czas kwarantanny nie jest uznawany za chorobę. Zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi kwarantanna to odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Dlatego pracownik, który przebywał powyżej nawet 30 dni na kwarantannie  nie będzie zobowiązany do przebycia badań kontrolnych.

Inaczej będzie kiedy pracownik przebywał w izolacji. W sytuacji kiedy okres izolacji wyniósł powyżej 30 dni pracownik ma obowiązek wykonania kontrolnych badań lekarskich, w celu stwierdzenia przeciwskazań do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Badania lekarskie w pracy a szczepienie przeciw COVID-19

Podczas badania lekarz ma za zadanie ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta pod kątem zajmowanego stanowiska pracy, jednocześnie określając jaki wpływ na jego zdrowie będą miały scharakteryzowane w skierowaniu warunki pracy. Aktualnie szczepienia przeciw COVID-19 są dobrowolne, i lekarz medycyny pracy nie może od ich posiadania uzależniać wydania zaświadczenia dopuszczającego do danej pracy. Lekarz może podczas badania pytać nas o choroby przewlekłe oraz przyjmowane leki. Może zapytać o nałogi, choroby występujące w rodzinie, przebyte urazy czy operacje, które przeszliśmy. Zarówno lekarz jak i pracodawca nie mają aktualnie prawa żądać od pracownika wykonania szczepienia przeciw COVID-19.

Szczepienie czy zwolnienie? - czy pracodawca może żądać szczepienia przeciw COVID-19

Czy pracownikowi należy się dzień wolny na szczepienie przeciw COVID-19?

Choroba, wypadekKoronawirus w PolsceKodeks pracy