Przedawnienie zobowiązań podatkowych

W związku z wystąpieniem obowiązku podatkowego, określonego w ustawach podatkowych, powstaje zobowiązanie podatnika do zapłaty podatku, czyli zobowiązanie podatkowe. Moment powstania zobowiązania podatkowego jest uzależniony albo od zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże powstanie takiego zobowiązania, albo od doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania. Ekspert tłumaczy, kiedy zobowiązanie podatkowe ulega przedawnieniu.

Rodzaje zobowiązań podatkowych 

Zobowiązanie podatkowe może powstać z mocy prawa lub na podstawie decyzji. Pierwszy przypadek dotyczy podatków takich jak: podatek

dochodowy, od towarów i usług, akcyzowy, od czynności cywilnoprawnych, czy od nieruchomości (jeżeli podatnikiem nie jest osoba fizyczna). Drugi m.in. podatku od spadków i darowizn, czy podatku od nieruchomości (jeżeli podatnikiem jest osoba fizyczna).

Rozróżnienie to ma istotne znaczenie dla przedawnienia w prawie podatkowym.

Źródło: Shutterstock

Zobowiązanie podatkowe, które powstaje na mocy decyzji

W przypadku bowiem powstania zobowiązania na podstawie decyzji, jeżeli nie zostanie ona doręczona w terminie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy – obowiązek podatkowy ulega przedawnieniu, gdyż organ podatkowy traci uprawnienie do wydania decyzji. Oznacza to, że jeśli 1 czerwca 2023 r. otrzymaliśmy darowiznę, którą zgłosiliśmy do urzędu skarbowego, a urząd ten nie doręczy nam decyzji określającej podatek do 31 grudnia 2026 r., nie będzie mógł już żądać od nas zapłaty podatku.

Jeżeli jednak otrzymanej darowizny nie zgłosimy w ustawowym terminie, zobowiązanie podatkowe nie powstanie, jeśli organ podatkowy nie doręczy nam decyzji określającej podatek w terminie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Termin na doręczenie decyzji upłynie więc 31 grudnia 2028 r. Wyjątkowo jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez

inny organ lub sąd, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu, nie dłużej jednak niż 2 lata.

Zobowiązanie podatkowe, które powstaje z mocy prawa

Jeżeli natomiast zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa, przedawnia się ono z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Oznacza to, że podatek VAT za II kwartał 2023 r. przedawni się 31 grudnia 2028 r. Ale podatek VAT za IV kwartał (lub

za grudzień) 2023 r. przedawni się 31 grudnia 2029 r., gdyż termin płatności za te okresy upływa w 2024 r. Po tym terminie organ podatkowy nie będzie mógł już dochodzić jego zapłaty. W przypadku jednak zobowiązań podatkowych powstałych, z mocy prawa, ustawodawca zdecydował się wprowadzić szeroki katalog zdarzeń powodujących zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia 

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia powoduje, że termin ten po ustaniu zawieszenia biegnie

dalej. Natomiast w przypadku przerwania biegu przedawnienia, termin ten zaczyna biec od początku.

Skutek w postaci zawieszenia biegu przedawnienia rodzi:

1.  odroczenie płatności podatku lub rozłożenia na raty
2. wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe,
3. wniesienie skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;
4. wniesienie żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
5. − doręczenie postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia, lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
6. doręczenie zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia
7.  wystąpienie przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, o opinię Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, co do zasadności zastosowania klauzuli o unikaniu opodatkowania lub środków ograniczających umowne korzyści,
8. wszczęcie postępowania w sprawie wydania decyzji określającej warunki cofnięcia skutków unikania opodatkowania,
9. konieczność uzyskania informacji od zagranicznych organów skarbowych, mających wpływ na wysokość zobowiązania.

Przerwanie biegu przedawnienia

Skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia rodzi natomiast:

• ogłoszenie upadłości,
• zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony.

Niestety praktyką organów skarbowych było dokonywania czynności zawieszających bieg terminu przedawnienia, niezgodnie z ich przeznaczeniem, wyłącznie w celu przedłużenia terminu przedawnienia. Najczęściej spotykanym przykładem było instrumentalne wszczynanie postępowania

karnego skarbowego. Praktykę taką odrzuciły sądy administracyjne (uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 r. sygn. akt I FPS 1/21) uznając, że takie działanie nie wywołuje skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia w czasie Covid-19

Spore kontrowersje wywołała także ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. ustawa covidowa). Art. 15zzr tej ustawy przewidywał bowiem, że zawieszeniu ulega biegu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego. Zawieszenie to obowiązywało od 31 marca do 23 maja 2020 r. W sytuacji upływu podstawowego terminu przedawnienia, organy skarbowe powoływały się często na ten przepis wskazując, że termin ten biegnie jeszcze przez 53 dni – w związku z powyższym zawieszeniem. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 27 marca 2023 r. sygn. akt I FPS 2/22 uznał, że

zawieszenie terminów prawa administracyjnego nie dotyczy terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Oznacza to, że jeśli organ podatkowy powołał się na art. 15zzr ustawy covidowej, to istnieje możliwość wnioskowania o stwierdzenie nieważności takiej decyzji, gdyż zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu.

Autor: Rafał Knap, radca prawny, kancelaria Graś i Wspólnicy

Podatki 2023Podatek PITInne podatkiVAT