Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi nakłada na przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach szereg obowiązków, wśród których znajduje się obowiązek prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Opakowania stanowią znaczną część odpadów komunalnych, a ich niewłaściwa utylizacja przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska. Obowiązek prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych to nie tylko wymóg prawny, ale również szansa na budowanie pozytywnego wizerunku firmy jako odpowiedzialnej społecznie i ekologicznie.
Jaki jest cel kampanii edukacyjnych?
Podstawowym celem ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2025 r. poz. 870) jest zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych jako konsekwencja ograniczenia nakładów na opakowania, ponownego ich wykorzystania wraz z recyklingiem materiałowym opakowań. Zasada ponoszenia kosztów gospodarowania odpadami stanowi rozwinięcie treści zasady "zanieczyszczający płaci" uregulowanej w Prawie ochrony środowiska oraz zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Zgodnie z przepisami ww. ustawy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia, a kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu. Poprzez swoje działania, tj. przez procesy produkcyjne, dobór surowców, sposób pakowania, jak też logistykę firmy mają znaczący wpływ na środowisko, niestety w przeważającej części negatywny. Wprowadzając produkty na rynek, muszą odpowiadać również za to, co stanie się po rozpakowaniu produktu lub po jego zużyciu. Stąd konieczność wzięcia na siebie obowiązku edukowania społeczeństwa, lub - w przypadku gdy firma nie chce takich kampanii prowadzić - konieczność poniesienia z tego tytułu określonych kosztów. Warto ów obowiązek ustawowy potraktować nie tylko jako przykrą konieczność, ale też jako cegiełkę do budowania pozytywnego wizerunku firmy. To ważne, bowiem coraz więcej klientów świadomie wybiera marki odpowiedzialne za środowisko.
Kto powinien edukować społeczeństwo?
Wprowadzający produkty w opakowaniach jest zobowiązany prowadzić publiczne kampanie edukacyjne. Taki obowiązek wynika wprost z art. 19 ust. 1 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Opakowaniem w rozumieniu ustawy jest wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji produktów, od surowców do towarów przetworzonych. Wprowadzającym produkty w opakowaniach jest przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach, w szczególności:
- wprowadzający do obrotu produkty w opakowaniach pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy, lub pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, których wytworzenie zlecił innemu przedsiębiorcy,
- pakujący produkty wytworzone przez innego przedsiębiorcę i wprowadzający je do obrotu,
- prowadzący:
- jednostkę lub jednostki handlu detalicznego o powierzchni sprzedaży powyżej 500 m2, sprzedający produkty pakowane w tych jednostkach,
- więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego o łącznej powierzchni sprzedaży powyżej 5.000 m2, sprzedający produkty pakowane w tych jednostkach.
Wprowadzającym produkty w opakowaniach jest więc przedsiębiorca, który w zakresie swojej działalności podejmuje decyzję o odpłatnym albo nieodpłatnym udostępnieniu produktów w opakowaniach po raz pierwszy na terytorium kraju w celu używania lub dystrybucji. Sposób oznaczenia produktów w opakowaniach np. na etykiecie produktu nie ma znaczenia dla ustalenia, czy dany przedsiębiorca jest wprowadzającym produkty w opakowaniach czy też nie jest takim podmiotem.
Nie każdy przedsiębiorca wprowadzający produkty w opakowaniach jest automatycznie zobowiązany do prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Takiego obowiązku nie mają bowiem przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach, którzy w danym roku kalendarzowym wprowadzili do obrotu produkty w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 Mg (tj. 1.000 kg - 1 tona), pod warunkiem złożenia w terminie do dnia 15 marca danego roku dokumentów uprawniających do ubiegania się o pomoc de minimis.
Jakie można podjąć działania?
W ramach publicznej kampanii edukacyjnej przedsiębiorca może podejmować każde działanie mające na celu poprawę stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa, obejmujące informowanie o prawidłowym postępowaniu z odpadami opakowaniowymi, możliwym wpływie odpadów opakowaniowych, w tym odpadów powstałych z toreb na zakupy z tworzywa sztucznego, na środowisko i zdrowie ludzi, dostępnych systemach zwrotu, zbierania i odzysku, w tym recyklingu, odpadów opakowaniowych, w tym kampanie prowadzone w środkach masowego przekazu, ulotki i broszury informacyjne, plakaty, konkursy, konferencje oraz imprezy o charakterze informacyjno-edukacyjnym. W odniesieniu do opakowań wymienionych w pkt 1-4 załącznika nr 10 do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 433 ze zm.) - patrz ramka oraz odpadów z nich powstających działania ekologiczne obejmują również informowanie o:
- dostępności alternatywnych produktów wielokrotnego użytku, systemów ponownego użycia oraz najlepszych praktykach w zakresie należytego gospodarowania odpadami,
- wpływie zaśmiecania oraz nieodpowiedniego unieszkodliwiania odpadów na środowisko, w szczególności środowisko morskie,
- wpływie nieodpowiednich sposobów unieszkodliwiania odpadów na sieci kanalizacyjne.
Jak wzmacniać ekologiczną stronę firmy?
Wprowadzający produkty w opakowaniach powinni wybierać opakowania łatwe do przetworzenia, unikać łączenia różnych materiałów (np. plastiku z aluminium), zmniejszać ilość użytego tworzywa i stosować materiały z recyklingu. Warto też inwestować w wewnętrzne szkolenia z zakresu ekologii, segregacji odpadów, zrównoważonego rozwoju czy odpowiedzialności środowiskowej. Taka edukacja może też obejmować dostawców i kontrahentów. Na opakowaniach i stronach internetowych warto umieszczać informacje, jak odpowiednio segregować odpady.
Sposoby realizacji obowiązku
Na organizację publicznych kampanii edukacyjnych przedsiębiorca musi przeznaczyć określoną kwotę. Ustala się ją w wysokości co najmniej 2% wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym. Rozliczenie wykonania obowiązku prowadzenia kampanii następuje na koniec roku kalendarzowego. Wartość opakowań przedsiębiorca musi ustalić samodzielnie. Jeśli wprowadzający nie prowadzi działań samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku, wówczas kwotę, którą powinien przeznaczyć na takie działania, wpłaca na odrębny rachunek bankowy marszałka województwa (do dnia 31 grudnia danego roku).
Przedsiębiorca może zdecydować, że kampanie ekologiczne będzie prowadził samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Tak przeniesiony obowiązek uznaje się za wykonany. Zawarcie odpowiedniej umowy powoduje przejście odpowiedzialności z tytułu obowiązków związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów opakowaniowych z przedsiębiorcy na organizację. Zlecanie realizacji obowiązków ustawowych organizacjom odzysku opakowań pomaga firmom wypełniać wymogi prawne oraz dbać o realne osiąganie poziomów recyklingu.
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych obowiązkiem podnoszenia świadomości ekologicznej zalicza się:
| ||||||||||||||||||||||||
Gazeta Podatkowa nr 84 (2272) z dnia 2025-10-20