Obowiązkowy urlop 9 czerwca - czy pracodawca może nakazać wolne w najbliższy piątek?

Przed nami czerwcowy długi weekend. Wolny piątek 9 czerwca pozwala na 4 dni wolne od pracy. Czy pracodawca może nakazać pracownikowi wolne w piątek po Bożym Ciele? - wyjaśniamy.

Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik w każdym roku nabywa uprawnienie do urlopu wypoczynkowego. W zależności od stażu pracy urlop wynosi 20 lub 26 dni. Co do zasady pracodawca powinien umożliwić pracownikowi wykorzystanie przysługującego mu urlopu w danym roku. Jednak czy ma prawo do tego, aby nakazać urlop w danym dniu? I zmusić pracownika do wolnego np. w piątek 9 czerwca 2023 r.?

Urlop wypoczynkowy a prawo pracy 

Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego jest jednym z jego podstawowych uprawnień. Wynika ono nie tylko z Kodeksu pracy,  lecz także z innych przepisów prawa. Prawo do urlopu zapisane jest  w art. 66 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 2 pkt 3 EKS. Prawo do urlopu jest także podstawową zasadą prawa pracy (art. 14 k.p.). Ponadto, prawo pracownika do corocznego płatnego urlopu jest zasadą prawa Unii Europejskiej. Na podstawie kodeksu pracy i wskazanych wyżej przepisów prawo do urlopu nabywają tylko pracownicy.  Osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy nabywają to prawo wówczas, gdy przepisy szczególne im je przyznają lub gdy wynika ono z umowy, np. zlecenia albo agencyjnej.

Urlop 9 czerwca 2023 r.  – zaplanowany i uzgodniony z pracownikiem

Są firmy, w których pracodawcy uważają, że mogą nakazać czy polecić wykorzystanie urlopu. Czy pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu w dniu 9 czerwca 2023 r.? Według obowiązujących przepisów co do zasady nie.

Potwierdzają to wyroki Sądu Najwyższego, w tym wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. o sygn. akt I PK 124/05. Pracodawca ma obowiązek  udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy. Wprawdzie pracodawca powinien wyrazić zgodę na urlop pracownika zgodnie z jego wnioskiem urlopowym i planem urlopowym za dany rok, przy zachowaniu normalnego toku pracy w zakładzie pracy, jednak nie może udzielać urlopu niezgodnie z oczekiwaniami pracownika. Nakazanie przez pracodawcę wykorzystania urlopu (poza wyjątkami opisanymi poniżej) bez uzgodnienia z pracownikiem narusza zasady udzielania urlopów wskazane w Kodeksie pracy. Pracodawca, który łamie przepisy, naraża się na karę nałożona przez Państwową Inspekcję Pracy.

Źródło: Shutterstock

Zaległy urlop – 9 czerwca 2023 r.

Wyjątkiem od opisanej sytuacji jest nakazanie wykorzystania urlopu 9 czerwca 2023 r. przez pracowników którzy posiadają zaległy urlop. Zgodnie z art.168 ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.) urlop zaległy powinien zostać udzielony pracownikowi najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Jednocześnie  pracodawca może – w przypadku, gdy pracownik nie wnioskował o urlop zaległy do 30 września – jednostronnie wyznaczyć pracownikowi termin urlopu wypoczynkowego. Wynika to z przepisów covidowych.

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego w poprzednich latach kalendarzowych. Urlop może być udzielony w wymiarze do 30 dni urlopu, w terminie wskazanym przez pracodawcę, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, a pracownik jest zobowiązany taki urlop wykorzystać (art. 15gc ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych). Z uwagi na trwający stan zagrożenia epidemicznego, który na tą chwilę jest wydłużony do 30 czerwca 2023 r., pracodawca może nakazać pracownikom posiadającym zaległe urlopy, złożenie wniosku o urlop na 9 czerwca  2023 r.

Urlop przymusowy w okresie wypowiedzenia a wolne w dniu 9 czerwca 2023 r.

Pracodawca może wysłać pracownika na urlop również w okresie wypowiedzenia. Taki urlop jest przymusowy. Zgodnie z art. 167(1) Kodeksu pracy pracownik jest zobowiązany do wykorzystania przysługującego mu urlopu w okresie wypowiedzenia, gdy pracodawca takiego urlopu mu udzieli. Decyzja o udzieleniu urlopu w okresie wypowiedzenia została pozostawiona uznaniu pracodawcy, bez konieczności porozumienia czy uzgodnienia jej z pracownikiem. Stąd pracownik znajdujący się w okresie wypowiedzenia może dostać polecenie wykorzystania urlopu w dniu 9 czerwca 2023 r. I to jedyna sytuacja, kiedy urlop 9 czerwca 2023 r. może być przymusowy. W innych przypadkach należy skonsultować potrzebą wniosku urlopowego i wypracować porozumienie z pracownikiem co do jego wykorzystania.

UrlopKodeks pracyWymiar czasu pracy