Deregulacja prawa gospodarczego

Z dniem 13 lipca br. weszły w życie przepisy tzw. Pierwszego Pakietu Deregulacyjnego zawartego w ustawie z dnia 21 maja 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Ponadto trwają prace nad projektami zakładającymi deregulację w zakresie prawa gospodarczego i administracyjnego, w tym w szczególności w kierunku poprawy środowiska prawnego i instytucjonalnego, w którym działają polskie firmy. W tym celu zidentyfikowano te obszary, w których można wprowadzić regulacje jeszcze skuteczniej broniące praw przedsiębiorców. Jakie zmiany zaczęły obowiązywać? Nad jakimi jeszcze prowadzone są prace legislacyjne?

Pierwszy Pakiet Deregulacyjny

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego zawiera katalog uproszczeń odnoszących się do działalności gospodarczej na etapie rozpoczynania działalności przez przedsiębiorcę oraz rozwoju jego przedsiębiorstwa w kolejnych latach. Nowelizacja swoim zakresem objęła też przepisy dotyczące zasad stanowienia prawa gospodarczego i oceny jego funkcjonowania.

• Zmiany w zakresie kontroli

Ustawodawca wprowadził znaczące zmiany w zakresie przeprowadzania kontroli u przedsiębiorców. Skróceniu do 6 dni uległ limit czasu trwania kontroli u mikroprzedsiębiorców.

Wprowadzono obowiązek doręczenia przedsiębiorcy, przed wszczęciem kontroli, wstępnej listy informacji i dokumentów w zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia kontroli.

Ustawa zawiera regulację, według której kontrole będą przeprowadzane zgodnie z okresowym planem kontroli, po uprzednim dokonaniu okresowej analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej (kontrola planowa). W oparciu o wyniki analizy określane będą zasady umożliwiające przypisanie przedsiębiorców do jednej z następujących kategorii ryzyka: niskie, średnie, wysokie. Organ kontroli będzie zamieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ten organ informację o zasadach umożliwiających przypisanie przedsiębiorców do właściwej dla nich kategorii ryzyka. To rozwiązanie znajdzie zastosowanie od dnia 1 stycznia 2026 r. Nie będzie ono dotyczyło wszystkich kontroli. Spod tej regulacji wyłączono m.in. kontrole:

• działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu,
• będące we właściwości organów Krajowej Administracji Skarbowej.

• Ograniczenie stosowania pieczątek

Wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym brak pieczątki nie stanowi braku formalnego pisma lub wniosku ani nie stanowi podstawy do stwierdzenia, że są one niekompletne. Jednocześnie przewidziano wyjątek od tej zasady w odniesieniu do sytuacji, gdy przepisy odrębne nakazują stosowanie pieczątki. Oznacza to, że organ administracji nie może wymagać i żądać od przedsiębiorcy posługiwania się pieczątką, chyba że istnieje szczególny przepis prawa powszechnie obowiązującego, który wprowadza taki wymóg w konkretnej sprawie.

• Wystąpienie bez postępowania

W stanie prawnym obowiązującym przed 13 lipca 2025 r. urząd nie miał podstawy prawnej do występowania do przedsiębiorców bez wszczynania postępowania. Na mocy ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego wprowadzono nowe narzędzie, które wzorowane było na instrumencie, o którym mowa w art. 49a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2024 r. poz. 1616 ze zm.), czyli tzw. wezwaniu miękkim. W następstwie tego, bez wszczynania postępowania, organ może zwrócić się w zakresie swojej właściwości do przedsiębiorcy o przedstawienie stanowiska w sprawach związanych z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Przedsiębiorca, do którego zostało skierowane wystąpienie, może w terminie określonym przez organ, nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, przekazać stanowisko w sprawie. Jest to narzędzie całkowicie dobrowolne – organ może, ale nie musi z niego korzystać, a adresat może, ale nie musi odpowiadać na wezwanie.

• Przyjazne prawo

W zakresie przepisów Prawa przedsiębiorców wprowadzono zmiany mające na celu wdrożenie ogólnych zasad stanowienia prawa przyjaznego przedsiębiorcom. W tym zakresie nowelizacja ustawy wprowadziła m.in.:

1) zasady równoważenia obowiązków administracyjnych,

2) zasady projektowania oceny funkcjonowania aktu normatywnego, w stosunku do aktów normatywnych z zakresu prawa gospodarczego,

3) zasady oceny projektu pod kątem notyfikacji usługowej,

4) zasady obowiązkowej oceny funkcjonowania aktu normatywnego w sytuacji, gdy dany akt normatywny został przyjęty w wyniku procesu legislacyjnego, w którym odstąpiono od przeprowadzenia konsultacji publicznych,

5) zasady odpowiedniej vacatio legis projektów ustaw, nie krótszej niż po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Kolejne propozycje deregulacyjne

W Sejmie trwają prace nad kolejnymi projektami dotyczącymi deregulacji (stan na dzień oddania GP do druku). Dotyczą one różnych sfer prowadzenia działalności gospodarczej oraz zagadnień administracyjnych.

• Działalność nieewidencjonowana

Zmiany w zakresie działalności nieewidencjonowanej zaproponowano m.in. w projekcie ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (druk sejmowy nr 558). Zakłada on wprowadzenie rocznego, a nie jak obecnie miesięcznego, limitu przychodu uprawniającego do prowadzenia działalności nieewidencjonowanej, tzn. niewymagającej rejestracji w CEIDG. Zaproponowano, aby z tej formy prowadzenia działalności mogła skorzystać każda osoba fizyczna, której przychód należny z tej działalności nie przekraczałby w roku 9-krotności kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 24 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Natomiast w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych oraz wsparcia przedsiębiorczości (druk sejmowy nr 1376) znalazła się propozycja kwartalnego limitu przychodów dla działalności nierejestrowej. Z projektu wynika, że działalności gospodarczej nie będzie stanowiła działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym kwartale 225% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

• Prawo budowlane

Działania mające na celu uproszczenie, przyspieszenie i cyfryzację procesu inwestycyjno-budowlanego zawarto w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1379). Projekt ten przewiduje m.in. wprowadzenie zmian umożliwiających uzyskanie odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych bez konieczności zastosowania rozwiązań zamiennych (tak jak to jest obecnie), o ile nie jest to niemożliwe technicznie, np. z uwagi na brak miejsca na działce.

Zaproponowano również rozszerzenie katalogu inwestycji budowlanych niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, a wymagających jedynie dokonania zgłoszenia, zgodnie z art. 29 ust. 1 i ust. 3 Prawa budowlanego (Dz. U. z 2025 r. poz. 418), oraz katalogu inwestycji budowlanych niewymagających ani decyzji o pozwoleniu na budowę, ani zgłoszenia, zgodnie z art. 29 ust. 2 i ust. 4 Prawa budowlanego.

W katalogu określającym obiekty, których budowa nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, zaproponowano dodanie kategorii wolno stojących, nie więcej niż dwukondygnacyjnych budynków użyteczności publicznej o powierzchni użytkowej nie większej niż 200 m², których obszar oddziaływania mieści się na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane. W trybie zgłoszenia możliwa będzie także budowa:

• wolno stojących kontenerów telekomunikacyjnych o powierzchni zabudowy do 35 m² wraz z instalacjami i przyłączami elektroenergetycznymi i telekomunikacyjnymi oraz związanymi z nimi sieciami,
• kontenerów telekomunikacyjnych o wysokości do 3 m i powierzchni zabudowy do 35 m² wraz z instalacjami i przyłączami elektroenergetycznymi i telekomunikacyjnymi oraz związanymi z nimi sieciami.

Katalog inwestycji zwolnionych z pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia miałby zostać rozszerzony o wolno stojące maszty flagowe o wysokości do 7 m.

• Łatwiejsza weryfikacja kontrahentów

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy oraz ustawy o podatku od towarów i usług (druk sejmowy nr 1449) zawiera rozwiązanie, dzięki któremu przedsiębiorcy mieliby uzyskać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego informacje, czy dany przedsiębiorca został zarejestrowany i figuruje w wykazie podatników VAT zarejestrowanych jako podatnicy VAT, niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT. Jak wskazuje projektodawca: „Dostęp do wykazu umożliwi przedsiębiorcom weryfikację kontrahentów biznesowych, co stanowi istotny element wspierający procedurę dochowania należytej staranności, która ma istotne znaczenie z punktu widzenia obrony prawa do odliczenia podatku VAT w sytuacjach, gdy w łańcuchu dostaw doszło do oszustwa”.

• Zamówienia publiczne

W projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1303) zaproponowano podwyższenie minimalnego progu dla stosowania przepisów Prawa zamówień publicznych oraz progu stosowania ustawy o umowie koncesji z obecnego poziomu 130.000 zł do poziomu 170.000 zł.

W projekcie przewiduje się również zmianę regulacji dotyczącej analizy potrzeb i wymagań, przeprowadzanej przez zamawiających publicznych przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia klasycznego o wartości równej lub przekraczającej progi unijne. W związku z tym zaproponowano regulację nakładającą na zamawiającego w zakresie rozeznania rynku obowiązek badania wpływu planowanego zamówienia na konkurencyjność, w ramach analizy potrzeb i wymagań. Ponadto zaproponowano też regulację, zgodnie z którą w przypadku konkurencyjnych trybów udzielania zamówień zamawiający w dokumencie „Analiza potrzeb i wymagań”, opracowywanym jeszcze przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia, będzie wskazywał, jak planuje ukształtować warunki zamówienia, aby podnieść konkurencyjność danego postępowania o udzielenie tego zamówienia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 21.05.2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (Dz. U. poz. 769)

autor: Kinga Romas
Gazeta Podatkowa nr 59 (2247) z dnia 2025-07-24

Jak korygować transakcje opodatkowane VAT? Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl