Strona główna Aktualności Czy pracodawca może …

Aktualności

Czy pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu 2 maja 2023 r.?

Ewelina Czechowicz

Nadchodzi majowy weekend 2023 roku. W tym roku, aby wydłużyć majówkę, trzeba wykorzystać dzień urlopu 2 maja. Korzystając z urlopu we wtorek pracownik może zyskać 5 wolnych dni. Czy pracodawca może nakazać urlop na 2 maja 2023 r.? Czy ma prawo do tego, by bez wniosku pracownika nakazać dzień wolny?

Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik w każdym roku nabywa uprawnienie do urlopu wypoczynkowego. W zależności od stażu pracy urlop wynosi 20 lub 26 dni. Co do zasady pracodawca powinien umożliwić pracownikowi wykorzystanie przysługującego mu urlopu w danym roku. Jednak czy ma prawo do tego aby nakazać urlop w danym dniu?

Dni wolne od pracy i szkoły w 2023 r. Jak korzystnie zaplanować urlop? - PIT.pl

Prawo do urlopu - co mówią przepisy?

Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego jest jednym z jego podstawowych uprawnień. Wynika ono nie tylko z Kodeksu pracy,  lecz także z norm wyższego rzędu. Prawo to przyznają pracownikom art. 66 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 2 pkt 3 EKS. Prawo do urlopu jest także podstawową zasadą prawa pracy (art. 14 k.p.). Ponadto, prawo pracownika do corocznego płatnego urlopu jest zasadą prawa Unii Europejskiej. Na podstawie kodeksu pracy i wskazanych wyżej przepisów prawo do urlopu nabywają tylko pracownicy.  Osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy nabywają to prawo wówczas, gdy przepisy szczególne im je przyznają lub gdy wynika ono z umowy, np. zlecenia albo agencyjnej.

 

Urlop powinien być coroczny (art. 153, 1551, 1552, 161 k.p.), nieprzerwany (art. 162, 166, 167 k.p.) oraz płatny (art. 172 i 173 k.p.). Zgodnie z art. 153 Kodeksu pracy  pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.


Art.  153.  [Nabycie prawa do urlopu]
§  1. 
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
§  2. 
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

Z urlopu pracownik może korzystać po złożeniu wniosku, który zostanie zaakceptowany przez pracodawcę. Należy też pamiętać, że urlopy udzielane są pracownikom adekwatnie do planu urlopów uzgodnionego na dany rok (art. 163 Kodeksu pracy).


Art.  163.  [Plan urlopów]
§  1. 
Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się części urlopu udzielanego pracownikowi zgodnie z art. 1672.
§  11. 
Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę; dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Przepis § 1 zdanie drugie i trzecie stosuje się odpowiednio.
§  2. 
Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
§  3. 
Na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim; dotyczy to także pracownika - ojca wychowującego dziecko lub pracownika - innego członka najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 1751 pkt 3, który korzysta z urlopu macierzyńskiego.

Urlop na 2 maja 2023 r.

Są firmy, w których pracodawcy uważają że mogą nakazać czy polecić wykorzystanie urlopu. W ostatnim czasie z uwagi na weekend majowy coraz więcej wiadomości o nakazie urlopu na 2 maja 2023 r. trafia do redakcji PIT.pl Wprawdzie zgodnie z art. 161 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, jednak na podstawie tego przepisu pracodawca nie ma uprawnienia by stosować przymus w zakresie wykorzystania urlopu przez pracownika 2 maja 2023 r.  

Czy pracodawca może nakazać pracownikowi wykorzystanie urlopu 2 maja 2022 r.? - wyjaśniamy

Źródło: shutterstock

Potwierdzają to wyroki Sądu Najwyższego, w tym wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. o sygn. akt I PK 124/05. Pracodawca ma obowiązek  udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy. Wprawdzie pracodawca powinien wyrazić zgodę na urlop pracownika zgodnie z jego wnioskiem urlopowym i planem urlopowym za dany rok, przy zachowaniu normalnego toku pracy w zakładzie pracy, jednak nie może udzielać urlopu niezgodnie z oczekiwaniami pracownika. Nakazanie przez pracodawcę wykorzystania urlopu (poza wyjątkami opisanymi poniżej) bez uzgodnienia z pracownikiem narusza zasady udzielania urlopów wskazane w Kodeksie pracy. Pracodawca, który łamie przepisy naraża się na karę nałożona przez Państwową Inspekcję Pracy.

Zmiany w Kodeksie Pracy w 2022 roku - PIT.pl

Przykład 1.

Pani Jola pracuje w firmie produkcyjnej, z uwagi na to że 2 maja 2023 r. wypada we wtorek jej pracodawca postanowił narzucić swoim pracownikom terminy urlopu. Polecił wszystkim pracownikom wypisanie wniosków urlopowych na 2 maja 2023 r. i nakazał wykorzystanie przez nich przymusowego urlopu. Wobec powyższego należy stwierdzić, że pracodawca naruszył przepisy Kodeksu pracy w zakresie urlopów pracowniczych. Nie może on bowiem nakazywać pracownikom wykorzystania urlopu bez konsultacji z nimi i wbrew ich oczekiwaniom.

 

Przykład 2. 

Pan Zbyszek pracuje w korporacji. W poniedziałek otrzymał maila od przełożonych z informacją, że dzień urlopu w dniu 2 maja 2023 r. zostanie wprowadzony w kadrach wszystkim z wyłączeniem osób które tego dnia będą pełniły  dyżury. Podobnie jak w firmie Pani Joli pracodawca naruszył przepisy Kodeksu pracy w zakresie urlopów pracowniczych. 

Z opisanych przykładów i przepisów prawa jasno wynika, że pracodawca nie może samodzielnie i jednostronnie nakazać pracownikowi  wykorzystanie w danym dniu czy danym okresie. Poracodawca może co najwyżej sugerować pracownikom wykorzystanie urlopów w dogodnym dla niego terminie. Sposób jego wykorzystania reguluje natomiast art. 162 Kp. Przepis ten wskazuje, że na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Zaległy urlop – 2 maja 2023 r. 

Wyjątkiem od opisanej sytuacji jest nakazanie wykorzystania urlopu 2 maja 2023 r. przez pracowników którzy posiadają zaległy urlop. Zgodnie z art.168 ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.) urlop zaległy powinien zostać udzielony pracownikowi najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Jednocześnie  pracodawca może - w przypadku, gdy pracownik nie wnioskował o urlop zaległy do 30 września – jednostronnie wyznaczyć pracownikowi termin urlopu wypoczynkowego. Wynika to z przepisów covidowych. 

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego w poprzednich latach kalendarzowych. Urlop może być udzielony w wymiarze do 30 dni urlopu, w terminie wskazanym przez pracodawcę, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, a pracownik jest zobowiązany taki urlop wykorzystać (art. 15gc ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych). Z uwagi na trwający stan zagrożenia epidemicznego, który na tą chwilę jest wydłużony do 30 kwietnia 2023 r. pracodawca może nakazać pracownikom posiadającym zaległe urlopy złożenie wniosku o urlop na 2 maja 2023 r. 

Urlop przymusowy w okresie wypowiedzenia – 2 maja 2022 r.

Pracodawca może wysłać pracownika na urlop również w okresie wypowiedzenia. Taki urlop jest przymusowy. Zgodnie z art. 167(1) Kp pracownik jest zobowiązany do wykorzystania przysługującego mu urlopu w okresie wypowiedzenia, gdy pracodawca takiego urlopu mu udzieli. Decyzja o udzieleniu urlopu w okresie wypowiedzenia została pozostawiona uznaniu pracodawcy, bez konieczności porozumienia czy uzgodnienia jej z pracownikiem. Stąd pracownik znajdujący się w okresie wypowiedzenia może dostać polecenie wykorzystania urlopu w dniu 2 maja 2023 r. I to jedyna sytuacja, kiedy urlop 2 maja 2023 r. może być przymusowy. W innych przypadkach należy skonsultować potrzebą wniosku urlopowego i wypracować porozumienie z pracownikiem co do jego wykorzystania. 

Kodeks pracyFormy zatrudnieniaUrlop