Śmierć pracownika to bolesne doświadczenie nie tylko dla rodziny, ale także dla współpracowników i pracodawcy. Oprócz wymiaru emocjonalnego niesie ona za sobą określone konsekwencje prawne i finansowe. Rodzina zmarłego pracownika może być uprawniona do świadczeń takich jak odprawa pośmiertna czy należności wynikające ze stosunku pracy.
Odprawa pośmiertna – komu przysługuje?
Na podstawie art. 93 Kodeksu pracy, w przypadku śmierci pracownika pracodawca zobowiązany jest do wypłaty odprawy pośmiertnej rodzinie zmarłego. Za „rodzinę” uprawnioną do otrzymania odprawy pośmiertnej należy uważać:
- małżonka zmarłego pracownika,
- inne osoby spełniające warunki uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (m.in. dzieci, wnuki, rodzeństwo, rodzice).
Wysokość odprawy uzależniona jest od długości zatrudnienia pracownika:
- jednomiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie krótsze niż 10 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie co najmniej 15 lat.
Źródło: Shutterstock
Kiedy członkowie rodziny nabywają prawo do odprawy po śmierci pracownika?
Małżonek zmarłego nabywa prawo do odprawy bezwarunkowo. Natomiast pozostali członkowie rodziny muszą spełniać kryteria wymagane do uzyskania renty rodzinnej, a w szczególności:
• dzieci – do 16 roku życia lub do 25 roku życia, jeśli kontynuują naukę, albo bez ograniczeń wiekowych, jeśli są całkowicie niezdolne do pracy,
• rodzeństwo – przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią pracownika, o ile nie mają prawa do renty rodzinnej po rodzicach,
• rodzice – jeśli byli na utrzymaniu zmarłego pracownika i spełniają dodatkowe kryteria wiekowe lub zdrowotne.
W przypadku rodziców, prawo do odprawy może przysługiwać również wtedy, gdy spełnili określone warunki w ciągu pięciu lat od śmierci dziecka.
Odprawa pośmiertna – obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest zobowiązany samodzielnie ustalić liczbę osób uprawnionych do odprawy, jej wysokość oraz wypłacić należne świadczenie. Co istotne, wypłata odprawy nie może być uzależniona od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznaniu renty rodzinnej.
Odprawa pośmiertna a spadek?
Odprawa pośmiertna nie wchodzi w skład masy spadkowej. Jest to świadczenie przyznawane określonym członkom rodziny zmarłego pracownika i nie może zostać nabyte przez spadkobierców, którzy nie spełniają warunków do jej otrzymania. W przypadku braku uprawnionych do odprawy pracodawca nie wypłaca świadczenia nikomu, nawet jeśli inna osoba posiada stwierdzenie nabycia spadku.
Prawa majątkowe po śmierci pracownika
Śmierć pracownika nie powoduje wygaśnięcia jego roszczeń majątkowych ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 63^1 § 2 Kodeksu pracy, niewypłacone wynagrodzenie i inne należności przechodzą:
• na małżonka i inne osoby spełniające warunki do renty rodzinnej – w równych częściach,
• a w przypadku braku takich osób – do spadku, podlegając dziedziczeniu według przepisów Kodeksu cywilnego.
Do praw majątkowych zalicza się m.in.:
• wynagrodzenie za pracę,
• wynagrodzenie za czas kiedy praca nie była wykonywana,
• ekwiwalent za niewykorzystany urlop,
• odszkodowania i nagrody jubileuszowe,
• świadczenia z tytułu podróży służbowych i inne należności kompensacyjne.
Różnica między odprawą pośmiertną a prawami majątkowymi
Warto podkreślić, że odprawa pośmiertna nie jest prawem majątkowym zmarłego pracownika, lecz samodzielnym roszczeniem jego rodziny. Oznacza to, że spadkobiercy zmarłego nie mogą żądać wypłaty odprawy, jeżeli nie spełniają ustawowych warunków do jej otrzymania.
Natomiast pozostałe prawa majątkowe, w braku osób uprawnionych do renty rodzinnej, podlegają dziedziczeniu i mogą być dochodzone przez spadkobierców zmarłego pracownika.