Wybrane zagadnienia dotyczące spisu z natury w księdze

Na koniec roku należy sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Po jego sporządzeniu i wycenie podlega on wpisaniu do księgi.

Wycena spisanych składników

Zasady wyceny spisu z natury określa § 26 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2019 r. poz. 2544). Przy dokonywaniu wyceny pojawiają się wątpliwości.

Podatnicy często mają problem z wyceną towarów zakupionych za granicą. Towary w spisie wycenia się według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia. Przy zakupie towarów za granicą koszt ich zakupu przelicza się na złote i ujmuje w kolumnie 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu", natomiast w momencie zapłaty zobowiązania powstają jeszcze różnice kursowe ujmowane w kolumnie 13 "Pozostałe wydatki", gdy są ujemne, lub w kolumnie 8 "Pozostałe przychody", gdy są dodatnie. W spisie z natury takie towary należy wykazać:

• w cenie zakupu - to koszt ujęty w kolumnie 10 księgi, lub
• w cenie nabycia - to koszt ujęty w kolumnie 10 powiększony o koszty zakupu ujęte w kolumnie 11 "Koszty uboczne zakupu", lub
• cenie rynkowej, gdy jest niższa od ceny zakupu lub nabycia - to szacunkowa wycena wartości rynkowej dla towarów, które utraciły swą pierwotną wartość.

Istnieje też kłopot z wyceną darowanych towarów. Trzeba pamiętać, że spisem z natury obejmuje się także te towary, mimo że podatnik nie mógł ująć w kosztach (w kolumnie 10) ich wartości. Towary te wycenia się na ogólnych zasadach, natomiast przy ustalaniu dochodu do opodatkowania o ich ustaloną wartość trzeba pomniejszyć łączną wartość remanentu.

Duże problemy pojawiają się także przy wycenie wyrobów gotowych (wykonanych usług). Wyroby gotowe wycenia się w spisie według kosztów wytworzenia. Do kosztu wytworzenia, zgodnie z § 3 pkt 4 rozporządzenia, zalicza się wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, wykonywaniem usług, z wyłączeniem kosztów sprzedaży wyrobów gotowych i usług. Podatnik powinien we własnym zakresie ustalić jednostkowy koszt wytworzenia wyrobu. Wymaga to sporządzenia zestawienia kosztów (kalkulacji) uwzględniającego poniesione rzeczywiste koszty bezpośrednie i pośrednie. Koszty bezpośrednie to przede wszystkim wartość zużytych materiałów oraz robocizny, czyli wynagrodzeń pracowników zatrudnionych przy produkcji wyrobów wraz z narzutami. Natomiast do kosztów pośrednich można zaliczyć wszelkie inne uzasadnione koszty ponoszone przy produkcji, dające się przypisać do wytworzenia konkretnych wyrobów, np. koszty wynajmu sprzętu, energii. Koszty składające się na koszt wytworzenia wyrobu mogą więc być ujęte w różnych kolumnach księgi (10, 11, 12 "Wynagrodzenia w gotówce i w naturze", 13) i to na podstawie zapisów w nich dokonanych trzeba przeprowadzić właściwą wycenę.

Trudności także sprawia wycena niezakończonych usług. Zasadniczo należy je wykazać w spisie w koszcie wytworzenia, przy czym przy działalności usługowej i budowlanej nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich. Trzeba zatem uwzględnić przede wszystkim koszt dotyczący zakupionych materiałów podstawowych, który został ujęty w księdze w kolumnie 10, a także inne dotychczas poniesione koszty związane z wykonaniem usług, ujęte w pozostałych kolumnach księgi (11, 12, 13).

Wpisanie spisu w pkpir

W § 24 ust. 1 rozporządzenia ustanowiono, że spis z natury sporządzony m.in. na koniec roku podatkowego należy wpisać do księgi. Z żadnych przepisów nie wynika, w której kolumnie tego dokonać. W praktyce przyjęło się ujmować spis z natury w kolumnie 10. Należy wówczas pamiętać, że wartość spisu wpisana do kolumny 10 nie podlega sumowaniu z innymi kwotami ujętymi w tej kolumnie. Wartość remanentu można także wpisać w innej kolumnie księgi, np. 15, która jest wolna, albo 17 "Uwagi".

Różnice inwentaryzacyjne

Często powstają pytania, czy przy prowadzeniu księgi podatkowej w ogóle mogą wystąpić różnice inwentaryzacyjne. Żadne przepisy nie zobowiązują bowiem podatnika prowadzącego księgę do prowadzenia ewidencji magazynowej. Materiały, towary, wyroby gotowe, półprodukty, produkcja w toku, braki i odpady zasadniczo nie są odrębnie ewidencjonowane w sposób pozwalający określić ich aktualną ilość i wartość. Te dane podatnik ustala sporządzając spis z natury np. na koniec każdego roku. A różnice inwentaryzacyjne powstają między stanem ewidencyjnym a rzeczywistym, stwierdzonym podczas spisu z natury.

Jednak niektórzy podatnicy rozliczający się na podstawie księgi podatkowej dobrowolnie zaprowadzają ewidencję magazynową. Wtedy mogą powstać nadwyżki ponad stan magazynowy lub niedobory. Faktyczne nadwyżki np. materiałów, towarów stanowią przychód podatkowy ujmowany w kolumnie 8 księgi. Niedobory materiałów, towarów podlegają wyksięgowaniu z kolumny 10 księgi i gdy są niezawinione - wpisaniu do kolumny 13.

autor: Dorota Przybyszewska
Gazeta Podatkowa nr 102 (2081) z dnia 2023-12-21

Podstawowe, obniżone i podwyższone odsetki podatkowe w praktyce. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl

PrzedsiębiorcaKsięgowośćPrzychodyKosztyHome 5