Urlopy rodzicielskie na nowych zasadach

Gazeta Podatkowa04.05.2023 07:37

Z dniem 26 kwietnia 2023 r. weszła w życie obszerna nowelizacja Kodeksu pracy, wprowadzająca zmiany dotyczące m.in. urlopów rodzicielskich. Obok modyfikacji dotychczasowych przepisów, przewiduje ona zupełnie nowe rozwiązania w zakresie wspomnianych urlopów. Uwzględnia również sytuacje przejściowe, co będzie tematem osobnego artykułu.

Urlop rodzicielski przed zmianą

W celu lepszego uwidocznienia zakresu i rodzaju zmian wprowadzonych w przepisach Kodeksu pracy dotyczących urlopu rodzicielskiego, warto przypomnieć poprzednie zasady udzielania i wykorzystywania tego urlopu. W stanie prawnym obowiązującym do 25 kwietnia 2023 r. wymiar urlopu rodzicielskiego (dla rodziców biologicznych) wynosił:

32 tygodnie - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
34 tygodnie - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski był udzielany jednorazowo albo maksymalnie w 4 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Co ważne, urlop rodzicielski (lub pierwsza jego część) musiał przypadać bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Również poszczególne części urlopu przypadały jedna po drugiej, z wyjątkiem tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego. Była to część w wymiarze do 16 tygodni, która mogła być udzielona w terminie późniejszym. Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie mogła być krótsza niż 8 tygodni, z pewnymi wyjątkami.

Poprzednio obowiązujące przepisy rozróżniały dwa tryby składania wniosku o urlop rodzicielski, tj. tryb z góry i z dołu. Pierwszy tryb uregulowany był w art. 179¹ K.p. Zgodnie z nim pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, mogła złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Tryb z dołu przewidywał natomiast złożenie wniosku o urlop rodzicielski co najmniej na 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego.

Urlop na nowych zasadach

Ostatnia nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła poważne modyfikacje przepisów dotyczących urlopu rodzicielskiego. Zlikwidowała tryb wnioskowania o ten urlop na podstawie art. 179¹ K.p. oraz wydłużyła wymiar urlopu. Obecnie wynosi on (dla rodziców biologicznych):

41 tygodni - w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
43 tygodnie - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Pracownicy - rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329 ze zm.), mają natomiast prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

65 tygodni - w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
67 tygodni - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Nowym rozwiązaniem jest wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla każdego z rodziców (tzw. wyłączna część urlopu). Jeśli dany rodzic nie skorzysta z tej części urlopu, nie będzie ona mogła być przeniesiona na drugiego rodzica.

Uchylony został wymóg korzystania z urlopu rodzicielskiego lub przynajmniej z jego pierwszej części bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. W ślad za tą zmianą usunięto przepis o tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego. Zmieniła się również liczba części urlopu rodzicielskiego (maksymalnie 5 a nie 4). Ponadto zrezygnowano z wyznaczenia minimalnej długości danej części.

Wymiar urlopu rodzicielskiego dla rodziców zastępczych i adopcyjnych

Sytuacja

Do 25 kwietnia 2023 r.

Od 26 kwietnia 2023 r.

Przyjęcie dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej)

-	32 tygodnie - w przypadku przyjęcia jednego dziecka
-	34 tygodnie - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka,
-	29 tygodni - w razie przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia.

-	41 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
-	43 tygodnie - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka,
-	38 tygodni - w razie przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia.

Przyjęcie dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka

-	32 tygodnie - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
-	34 tygodnie - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka
(nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia),
-	29 tygodni - w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia.

-	41 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
-	43 tygodnie - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka
(nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia),
-	38 tygodni - w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia.

Przyjęcie na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) lub postępowania w sprawie o przysposobienie dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem"

-	65 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
-	67 tygodni - w przypadku przyjęcia więcej niż jednego dziecka
(nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia w przypadku wystąpienia o przysposobienie dziecka),
-	62 tygodnie w przypadku:
	a)	przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia, a wobec dziecka, co do którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia (dotyczy przyjęcia dziecka w ramach rodziny zastępczej niezawodowej),
	b)	przyjęcia dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia (dotyczy pracownika, który wystąpił o przysposobienie dziecka).
Powyższa regulacja jest nowym przepisem, wprowadzonym do Kodeksu pracy od 26 kwietnia 2023 r.