Ministerstwo Finansów (MF) opublikowało projekt nowelizacji ustawy o VAT, której kluczowym elementem jest zastąpienie obowiązującej matrycy obniżonych stawek VAT (tj. listy towarów i usług objętych obniżonymi stawkami VAT) opartej na Polskiej Klasyfikacji Towarów i Usług (PKWiU), nową matrycą - opartą na Nomenklaturze Scalonej (CN). 

CN stanowi klasyfikację wprowadzoną na poziomie Unii Europejskiej i stosowaną powszechnie w handlu międzynarodowym (w szczególności dla potrzeb ceł). PKWiU z kolei opracowana została na poziomie krajowym, głównie dla potrzeb statystyki. Jej obecne stosowanie na gruncie VAT powoduje wiele rozbieżności w zakresie opodatkowania towarów i usług podobnych z perspektywy konsumentów (np. musztarda – 23% VAT, ale już ketchup – 8% VAT). Ponadto, niejednokrotnie pojawiają się spory dotyczące charakteru danego towaru/usługi i jego prawidłowej klasyfikacji. Zdarzają się sytuacje, w których z jednej strony organ statystyczny (GUS) poświadcza objęcie towaru/usługi określonym symbolem PKWiU, z kolei organy podatkowe twierdzą, że bardziej właściwy jest inny symbol (co z reguły prowadzi do braku możliwości stosowania przez sprzedawcę jednej z obniżonych stawek VAT). W ramach prób stosowania przez podatników mechanizmu zabezpieczenia swojej pozycji podatkowej poprzez uzyskanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego, organy podatkowe z reguły odmawiają rozstrzygania o klasyfikacji statystycznej (właściwym symbolu PKWiU), co zwiększa niepewność czy stosowana stawka VAT jest prawidłowa.

Planowane zmiany mają nie tylko zastąpić nieefektywny i skomplikowany system stosowania stawek obniżonych, lecz także wpłyną na  krajowy system odwróconego obciążenia (reverse charge) oraz instytucję solidarnej odpowiedzialności.

Zgodnie z założeniem MF, każda z obniżonych stawek dotyczyć będzie w miarę całych działów CN (np. warzyw czy owoców). W przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary, przyjęto generalną zasadę przyjęcia niższej stawki. Jednocześnie jednak, zdecydowano się zrównoważyć uproszczoną matrycę podwyżkami stawek na wybrane towary i usługi.

Wśród towarów, które objęte zostaną jednolitą stawką VAT wynoszącą 5% należy wymienić m.in.:

• pieczywo włącznie z ciastkami (obecnie pieczywo i produkty ciastkarskie są objęte trzema stawkami 5%, 8% i 23% w zależności od daty przydatności do spożycia);
• zupy, buliony, żywność homogenizowana i dietetyczna (objęte obecnie stawką 8%);
• owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (obecnie opodatkowane stawką 8%).

Zmianie ulegną również m.in. stawki stosowane w przypadku sprzedaży:

• soków  z owoców i warzyw inne niż tzw. 100% (które pozostaną objęte stawką 5%) – z 5% na 23% (zgodnie z wyjaśnieniami MF, zmiana wynika z ujednolicenia stawki dla większości napojów tj. m.in. kawy, herbaty, wody butelkowanej);
• lodu (używanego do celów spożywczych i innych celów chłodniczych) z 8% na 23%;
• homarów, ośmiornic oraz innych skorupiaków, mięczaków i bezkręgowców wodnych (m.in. krabów, krewetek, ostryg, małż, ślimaków) oraz przetworów z nich, kawioru oraz sprzedawanych w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% na 23%.

Brak możliwości zastosowania CN w odniesieniu do usług spowodował, że zaproponowano w projekcie kontynuowanie ich identyfikowania na potrzeby podatku VAT przy wykorzystaniu PKWiU. Tym niemniej, projekt przewiduje wprowadzenie określonej stawki obniżonej m.in. w odniesieniu do:

• czynności dokonywanych w szeroko pojętej działalności gastronomicznej (stawka w wysokości 8% będzie miała zastosowanie do dostawy towarów i świadczenia usług identyfikowanych według PKWiU w grupowaniu Usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56), z wyłączeniem sprzedaży napojów (w tym ich przygotowania i podania), czy też towarów nieprzetworzonych przez podatnika opodatkowanych stawką w wysokości 23%);
• robót konserwacyjnych (stawka w wysokości 8%).

Jak wskazało MF, elementem koncepcji identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT (w tym nowej matrycy stawek VAT) jest wprowadzenie instrumentu zapewniającego podatnikom i organom podatkowym większą pewność co do prawidłowości zastosowanych stawek tego podatku. Taką funkcję pełnić będą wiążące informacje stawkowe (WIS). Zgodnie z założeniami, WIS będzie charakteryzowała się walorem ochronnym nie tylko względem podatnika będącego jej posiadaczem, bowiem będą mogli posługiwać się nią również inni podatnicy jeżeli sprzedawany towar będzie odpowiadał opisowi zawartemu w WIS.

Biorąc pod uwagę powyższe, z perspektywy procedury określania prawidłowej stawki VAT, propozycje MF będą niezwykle istotne. Wydaje się bowiem, że w końcu podatnik będzie dysponował możliwością wiążącego potwierdzenia prawidłowości stawki VAT, w określonej procedurze, w oparciu o rozbudowany system CN. Jednocześnie, nowe regulacje zawarte w będą miały duże znaczenie nie tylko dla podmiotów sprzedających towary i usługi objęte obniżonymi stawkami VAT, ale również dla tych sprzedających towary objęte mechanizmem reverse charge (tj. w szczególności branża budowlana, elektroniczna) oraz odpowiedzialnością solidarną (tj. w szczególności branża paliwowa).

Piotr Litwin,
Doradca podatkowy, Partner w firmie Enodo Advisors

VATPKWiU