Płatnicy ponoszą odpowiedzialność za właściwe naliczanie i wpłacanie należności publicznoprawnych, w tym podatków. Sytuacje takie jak zawyżenie straty podatkowej, powstanie straty podatkowej, zaniżenie dochodu do opodatkowania czy niepowstanie dochodu do opodatkowania (tj. sytuacje, w których podatnik deklaruje lub opłaca inną [niższą] wysokość zobowiązania podatkowego, aniżeli kwota, którą powinien realnie opłacić) powodują, że organowi podatkowemu przysługuje uprawnienie do nałożenia sankcji w postaci konieczności uiszczenia dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Dlaczego dochodzi do ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego?

Wynika to z faktu, iż podmiotem odpowiedzialnym za właściwe naliczenie i wpłacenie należności jest podatnik, np. spółka [por. art. 7 i art. 8 Ordynacji podatkowej]. Odpowiedzialność ta będzie miała charakter administracyjny, tj. niezależny od stopnia zawinienia podmiotu odpowiedzialnego (w przypadku spółek prawa handlowego – niezależnie od stopnia zawinienia organów zarządzających przedsiębiorstwem) [por. art. 207 w zw. z art. 210 Ordynacji podatkowej]. Oznacza to, że już samo zaistnienie zdarzenia, które skutkowało błędnym naliczeniem lub opłaceniem należności (lub np. brak takiego naliczenia / opłacenia lub naliczenia / opłacenia żądanej należności) stanowi naruszenie przepisów prawa i uzasadnia zastosowanie sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego (oprócz konieczności opłacenia należności pierwotnej w wymaganej wysokości). Ustalenie wysokości sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego odbywa się na podstawie i zgodnie z trybem administracyjnym określonym w Ordynacji podatkowej. Mowa tu o ew. sankcjach administracyjnych dla spółki z tytułu dokonania naruszeń, o których mowa w niniejszym artykule.

Podstawy do nałożenia sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego

Nałożenie sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego może mieć miejsce w sytuacji, gdy (por. art. 58a § 1 Ordynacji podatkowej):

1. czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania). Samo zaistnienie zdarzenia w postaci osiągnięcia korzyści podatkowej (niezależnie od jej wysokości) nie stanowi jeszcze podstawy do zastosowania tej sankcji, chyba że jest to jedyna korzyść. Jednak już wykazanie celu czynności dokonanej przez podatnika (zamiar osiągnięcia korzyści podatkowej przy działaniu sprzecznym z przedmiotem i celem przepisów podatkowych) może być uznane przez organ za wystarczające do zastosowania sankcji;
2. dokonane przez stronę cofnięcie skutków unikania opodatkowania w całości uwzględnia ocenę prawną organu podatkowego związaną z unikaniem opodatkowania;
3. dotyczy zastosowania środków ograniczających umowne korzyści (takich jak postanowienia ratyfikowanych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania czy postanowienia ratyfikowanych przez Polskę innych umów międzynarodowych dotyczących problematyki podatkowej lub innych środków – ograniczających lub odmawiających korzyści wynikających z tych umów);
4. głównym celem połączenia spółek, podziału spółek, wymiany udziałów lub wniesienia wkładu niepieniężnego jest uniknięcie lub uchylenie się od opodatkowania;
5. połączenie spółek, podział spółek, wymiana udziałów lub wniesienie wkładu niepieniężnego nie zostały przeprowadzone z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych;
6. decyzja podatkowa obejmuje regulacje rozdziału ustawy o podatku CIT (np. niedoszacowanie wartości transakcji wewnątrzgrupowej, znacznie odbiegającej od wartości rynkowej);
7. oświadczenie płatnika o pobraniu podatku u źródła nie odpowiadało stanowi faktycznemu zdarzenia lub płatnik nie dokonał wymaganej weryfikacji oświadczenia w kontekście zaistniałych zdarzeń.

Odstąpienie od ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego

Co istotne, w przypadkach, o których mowa w pkt. 1-5, organ podatkowy może odstąpić od ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że w momencie dokonywania czynności, których dotyczy decyzja, podatnik pozostawał w błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu o zgodności uzyskanej przez niego w danych okolicznościach korzyści podatkowej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej lub jej przepisu (dobra wiara). Na ocenę, że podatnik działał w dobrej wierze, może wskazywać w szczególności nieprowadzenie przez niego działalności gospodarczej lub prowadzenie jej w niewielkiej skali, wskutek czego nie można było rozsądnie oczekiwać, że w odniesieniu do czynności, których dotyczy decyzja, będzie on korzystał z profesjonalnych porad dotyczących ich skutków podatkowych.

Wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego

Wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego wynosi 10% sumy nienależnie wykazanej lub zawyżonej straty podatkowej i niewykazanego w całości lub w części dochodu do opodatkowania w zakresie wynikającym z wydanej przez organ podatkowy decyzji, gdy ta dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych lub podatku dochodowego od osób fizycznych. W przypadku zryczałtowanych form opodatkowania (innych niż wymienione wcześniej) stawka wynosi 40% (por. art. 58b Ordynacji podatkowej). W określonych sytuacjach stawki te mogą ulec podwojeniu lub potrojeniu. Mogą także ulec obniżeniu o połowę w przypadku wydania decyzji, której podstawą jest dokonane przez stronę cofnięcie skutków unikania opodatkowania w całości uwzględniające ocenę prawną organu podatkowego, związaną z unikaniem opodatkowania – w zakresie podstawy ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego, która związana jest z cofnięciem skutków unikania opodatkowania. Należy ponadto zaznaczyć, że dodatkowego zobowiązania podatkowego uregulowanego w niniejszym rozdziale nie stosuje się względem osoby fizycznej, która za ten sam czyn ponosi odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.

Podatek PIT