Z dniem 1 lipca 2025 r. ZUS rozpoczął wypłatę tzw. renty wdowiej. Świadczenie nie zostanie jednak przyznane bez jakiejkolwiek ingerencji osoby zainteresowanej. Bezwzględnie konieczny jest w omawianym zakresie wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną, a także ustalone prawo do własnego świadczenia oraz renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku.
Renta rodzinna
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Jeśli chodzi o osoby uprawnione do renty rodzinnej, to w myśl art. 67 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, jest to m.in. małżonek, a więc wdowa i wdowiec spełniający warunki określone w art. 70 tej ustawy. W przypadku wdowy prawo do renty rodzinnej przysługuje, jeżeli:
- w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Przy czym, prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w art. 70 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Kryteria nabywania prawa do renty rodzinnej przewidziane dla wdowy stosuje się również do wdowca, o czym stanowi art. 70 ust. 5 ustawy emerytalnej. Wysokość renty rodzinnej dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Renta wdowia
Małżonek, a więc wdowiec lub wdowa uprawnieni do renty rodzinnej oraz np. do własnej emerytury, od 1 lipca 2025 r. ma prawo do wypłaty świadczeń w tzw. zbiegu, a więc odmiennie niż wcześniej, będzie można pobierać więcej niż jedno świadczenie. Przy czym stanie się tak, pod warunkiem:
- osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, a więc 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
- pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
- nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, tj. nie wcześniej niż w dniu ukończenia 55 lat przez kobietę i 60 lat przez mężczyznę,
- niepozostawania w nowym związku małżeńskim.
Prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu, a więc łącznie z rentą rodzinną, ustaje z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną. Ponadto suma świadczeń wypłacanych łącznie z rentą rodzinną nie może przekroczyć 3-krotności najniższej emerytury, która od 1 marca 2025 r. wynosi 1.878,91 zł i corocznie z dniem 1 marca podlega waloryzacji. Do wskazanego limitu (od 1 marca br. - 5.636,73 zł) organ wliczy także świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy emerytalnej lub odrębnych przepisów wraz ze świadczeniami, o których mowa w art. 95a ust. 1 ustawy emerytalnej.
Wysokość świadczeń
Wdowa/wdowiec, mając prawo do renty rodzinnej oraz własnego świadczenia, może wybrać, aby organ rentowy wypłacał:
- 100% renty rodzinnej oraz 15% własnego świadczenia albo
- 100% własnego świadczenia oraz 15% renty rodzinnej.
Gdy osoba uprawniona wybierze 100% renty rodzinnej i ma przyznane prawo do emerytury i okresowej emerytury kapitałowej, wówczas ZUS wypłaci 15% przysługującej emerytury z FUS i 15% przysługującej okresowej emerytury kapitałowej.
Jeśli natomiast wdowa/wdowiec ma prawo do renty rodzinnej oraz jednocześnie do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, to osobie takiej ZUS wypłaci:
- 100% renty rodzinnej, 15% emerytury i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
- 100% emerytury, 15% renty rodzinnej i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, albo
- 100% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, 15% renty rodzinnej i 50% emerytury.
Przy czym 15% wskaźnik świadczenia możliwego do wypłaty będzie obowiązywał od 1 lipca 2025 r. do 31 grudnia 2026 r., a od 1 stycznia 2027 r. będzie istniała możliwość otrzymania nie 15%, a 25% wymienionego świadczenia.
Wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną można złożyć na formularzu ERWD.
Ważne uprawnienia
Warunkiem koniecznym do nabycia prawa do renty wdowiej jest posiadanie ustalonych decyzją organu rentowego uprawnień do:
- np. własnej emerytury i
- renty rodzinnej (patrz ramka).
Wdowa/wdowiec, zgłaszający wniosek o przyznanie renty rodzinnej, powinien dołączyć do wniosku dokumenty z przebiegu ubezpieczenia osoby zmarłej. Jeżeli jednak osoba zmarła była uprawniona do własnego świadczenia, np. do emerytury, to ZUS posiada dokumentację z przebiegu jej ubezpieczenia. Konieczne zatem będzie przedłożenie wraz z wnioskiem o rentę rodzinną dokumentów stwierdzających datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna, zawarcie związku małżeńskiego.
Jeśli dodatkowo z jakichś powodów istniałby problem z przedłożeniem w ZUS aktu małżeństwa, to istnieje możliwość zlecenia pozyskania tego dokumentu organowi rentowemu. W tym celu należy złożyć w ZUS formularz EASC - Oświadczenie na potrzeby pozyskania akt stanu cywilnego.
Konieczność posiadania uprawnień do dwóch świadczeń Osoby, które z różnych powodów nie mają ustalonego prawa do dwóch świadczeń powinny bezwzględnie złożyć stosowne wnioski celem ustalenia prawa do wypłaty świadczeń w zbiegu. Jeśli zatem małżonek (wdowa/wdowiec) nie występował o ustalenie prawa do:
|
| W przypadku konieczności złożenia wniosku o ustalenie: | |||||||||
|
| ||||||||
| Konieczne jest złożenie odpowiednio wniosku na formularzu: | |||||||||
|
| ||||||||
| Ważne! Przy występowaniu z wnioskiem o odpowiednie świadczenia, tj. o emeryturę lub rentę rodzinną oraz o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną nie ma konieczności zachowywania jakiegokolwiek odstępu czasowego. Stosowne wnioski można złożyć podczas jednej wizyty w organie rentowym. | |||||||||
autor: Honorata Urbaniak
Gazeta Podatkowa nr 52 (2240) z dnia 2025-06-30
Kontrola w firmie - podatkowa, ZUS, Sanepid, Inspekcja Handlowa. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl