Spadek

Śmierć osoby rodzi istotne skutki w sferze prawnej, ale także w sferze podatkowej. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a spadkobierca z chwilą śmierci nabywa spadek. Od tego też momentu ciążyć będą na nim określone obowiązki dotyczące majątku, który nabywa.

Na spadkobiercę przechodzą prawa, ale również obowiązki majątkowe zmarłego. Do spadku nie należą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Obowiązki dotyczące spadku dotyczą zarówno osób powoływanych do spadku na podstawie ustawy jak i wszystkich tych, którzy zostali powołani do spadku w drodze testamentu.

Możliwe jest wyeliminowanie obowiązków spadkowych – złożenie wniosku o odrzucenie spadku. Możliwe jest również ich ograniczenie obowiązków – za pomocą wniosku o przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wówczas dziedziczenie dotyczy wyłącznie majątku objętego spisem (inwentarzem) majątku oraz do tej samej wartości – długów związanych ze spadkiem.

Majątek zmarłego może być nabyty w wielu formach:

• poprzez rozporządzenie nim przez zmarłego i wskazanie osoby, której majątek ma przysługiwać po śmierci:
  • w formie testamentu,
  • w formie zapisu
  • w formie polecenia,
• w formie ustawowej, gdy spadkodawca nie pozostawił decyzji co do rozporządzania swym majątkiem,
• w formie zachowku, gdy spadkobierca ustawowy został pominięty w sporządzonym testamencie lub też jego prawo do dziedziczenia zostało testamentem ograniczone.

Obowiązek zapłaty podatku z tytułu nabycia majątku po zmarłym w drodze dziedziczenia powstaje później niż w dniu śmierci spadkodawcy. Dopiero data przyjęcia spadku aktualizuje ten obowiązek. Oznacza to, że konieczność zapłaty podatku nie powstanie w ogóle u osoby, która zdecyduje się spadek odrzucić.

Powstanie obowiązku podatkowego to termin wcześniejszy niż data, w której należy podatek zapłacić – termin ten wynika bowiem ze złożonej deklaracji podatkowej, którą należy przedstawić z reguły w terminie miesiąca od daty powstania obowiązku.

W przypadku zapisu, dalszego zapisu lub polecenia obowiązek ten aktualizuje się z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia, a w przypadku zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Darmowy wzór odrzucenia spadku

Druk	Opis deklaracji
	Wzór pisma o odmowie przyjęcia przyznanego spadku

Przyjęcie spadku a nabycie spadku

Choć spadkobierca nabywa spadek już z chwilą śmierci (otwarcia spadku), w przeciągu 6 miesięcy od daty dowiedzenia się o swoim powołaniu do spadku ma prawo spadek odrzucić. Przyjmuje się, że standardowo termin 6 miesięcy liczy się od daty śmierci, jeżeli jednak podatnik udowodni, że o powołaniu dowiedział się później – ma możliwość powołać się na uprawnienie do odrzucenia spadku w terminie późniejszym.

Jeżeli natomiast podatnik spadku nie odrzucił w terminie pierwszych 6 miesięcy może przyjąć go wprost – w całość lub z dobrodziejstwem inwentarza – co rozumieć należy w ten sposób, że nie będzie odpowiadał za długi przewyższające dziedziczony majątek objęty inwentarzem spadkowym.

Jeżeli w terminie 6 miesięcy od daty uzyskania informacji o powołaniu nie doszło do oświadczenia o przyjęcia lub odrzucenia spadku przyjmuje się, że podatnik spadek przyjął wprost z upływem okresu 6 miesięcy. W tym też terminie aktualizuje się obowiązek zapłaty podatku.

Oświadczenie o przyjęciu spadku jest czymś zupełnie innym niż:

• postanowienie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku – przyjęcie spadku nastąpić musi przed tym postanowieniem, a postanowienie wskazuje wszystkich znanych spadkobierców wskazując jednocześnie udział poszczególnych w spadkobraniu,
• postanowienie w sprawie podziału spadku – czyli rozdziału poszczególnych przedmiotów, które wchodzą w skład majątku spadkobiercy zgodnie z udziałami w majątku spadkowym poszczególnych osób.

Złożenie deklaracji

W terminie miesiąca od daty powstania obowiązku podatkowego podatnik musi złożyć deklarację SD-3. Terminu na złożenie druku należy skrupulatnie przestrzegać. Na  podstawie deklaracji organ skarbowy ustali wartość podatku do zapłaty. Na zapłatę podatku podatnik ma 14 dni od daty doręczenia pisma ustalającego wartość podatku do zapłaty.

Podatnicy podatku od spadków i darowizn obowiązani są dołączyć do zeznania dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania potwierdzające:

• nabycie rzeczy lub praw majątkowych, w szczególności: orzeczenie sądu, testament, umowę, ugodę, zaświadczenie banku o nabyciu praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy lub zaświadczenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych o nabyciu jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci;
• posiadanie przez zbywcę tytułu prawnego do rzeczy lub praw majątkowych wymienionych w zeznaniu, w szczególności: wypis z księgi wieczystej, umowę sprzedaży, zaświadczenie spółdzielni mieszkaniowej;
• istnienie długów i ciężarów, obciążających nabyte rzeczy lub prawa majątkowe, a przy nabyciu w drodze zasiedzenia poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia, w szczególności: faktury dotyczące kosztów ostatniej choroby oraz pogrzebu spadkodawcy, wypis z księgi wieczystej potwierdzający obciążenie nieruchomości hipoteką, zaświadczenie spółdzielni mieszkaniowej potwierdzające istnienie długów związanych ze spółdzielczymi prawami do lokali, zaświadczenie o zastawie sądowym, faktury dokumentujące poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia.

W przypadku nabycia udziałów we współwłasności rzeczy lub w prawie majątkowym przez kilku podatników, mogą oni złożyć wspólne zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych – figurują oni wówczas na druku SD-3/A jako pozostali podatnicy dziedziczący łącznie ze składającym zeznanie.