Spadek

Dziedziczenie testamentowe

Testament stanowi oświadczenie woli sporządzone przez spadkobiercę w zakresie rozporządzania swym majątkiem na wypadek śmierci.

Standardowym jest sporządzenie testamentu na piśmie odręcznie i podpisanie go. Testamentu w formie pisemnej nie można sporządzić w formie maszynopisu lub na komputerze. Musi być on sporządzony osobiście przez rozporządzającego majątkiem na wypadek śmierci. Jeżeli spadkodawca dokona po sporządzeniu testamentu w formie notarialnej rozporządzenia majątkiem w innej dopuszczalnej formie np. pisemnej, to testament notarialny po prostu przestaje wiązać (uznaje się go za odwołany).

Nie ma obowiązku powoływania się w nowym testamencie na testament sporządzony poprzednio, natomiast istotne jest, by zawierał on datę sporządzenia. Nie ma również obowiązku składania oświadczenia o odwoływaniu poprzednio sporządzonego testamentu, jeżeli jest on zastępowany innym. Jeżeli natomiast rozporządzający majątkiem chce odwołać testament bez ustanawiania nowego – musi złożyć oświadczenie o odwołaniu. Powinno ono przybrać taką samą formę, jak złożone pierwotnie, a zatem testament sporządzony u notariusza powinien być u notariusza odwołany.

Uznaje się regułę, że testament sporządzony później ma zawsze pierwszeństwo przed sporządzonym wcześniej. Decydującym jest zawsze data, w tym również godzinowa, obu rozporządzeń majątkiem na wypadek śmierci. Nie ma znaczenia forma poszczególnych testamentów. Jeżeli osoba sporządziła  testament notarialnie, a następnie  - na piśmie – to wiążące będzie ostatnie rozporządzenie majątkiem pod warunkiem, że zachowane zostały warunki uznania danej formy za prawidłową. 

Za wady sporządzenia testamentu uznać należy:

• niedochowanie formy pisemnej, np. brak podpisu, daty, napisanie go przez osobę trzecią i złożenie jedynie podpisu przez spadkodawcę,
• błąd (np. powołanie do spadku osoby, która tylko podaje się za odnalezionego po latach członka rodziny, która faktycznie nią nie jest),
• groźba (sporządzenie testamentu pod wpływem żądania innej osoby, która w dowolny sposób wywiera presję co do przedmiotu testamentu, groźba niepodania choremu środków przeciwbólowych jeżeli nie sporządzi testamentu zgodnie z nakazem danej osoby posiadającej dostęp do takich środków),
• stan powodujący wyłączenie swobodne podejmowanie decyzji lub wyrażanie woli (np. ciężka choroba powodująca brak świadomości co do podejmowanych czynów).

Testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne. Testamenty szczególne pozostają wiążące wyłącznie w przypadku ich potwierdzenia w terminie 6 miesięcy od ich sporządzenia, chyba że w tym czasie nastąpiła śmierć sporządzającego testament.

Testament zwykły może mieć postać:

• Formy pisemnej – sporządzony odręcznie z oznaczeniem daty i podpisem – testament holograficzny,
• Formy notarialnej – notariusz sporządza go za spadkodawcę,
• Formy  allograficznej – ustnej, w której ostatnią wolę spadkodawca oświadcza ustnie wobec przewodniczącego zarządu gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego i w obecności dwóch pełnoletnich świadków posiadających pełną zdolność do czynności prawnych w formie protokołu. Po odczytaniu go spadkodawcy zostaje on podpisany przez spadkodawcę, świadków i osobę, wobec której został sporządzony. W przypadku niemożności podpisania protokołu przez spadkodawcę należy fakt ten oznaczyć w protokole. Testament allograficzny nie może być sporządzony w obecności osób głuchych lub niemych, niepiszących lub analfabatów, skazanych za fałszywe zeznania lub niewładających językiem spadkodawcy.

W formach szczególnych wyróżnić należy:

• sporządzenie testamentu ustnie w obecności kapitana statku,
• sporządzenie testamentu ustnie w obecności kapitana samolotu,
• testament ustny,
• testament wojskowy.