Polscy emigranci często na zachodzie zaczynają prowadzić swoją firmę. Jest to rozwiązanie bardzo opłacalne, szczególnie w przypadku tzw. polskich przedsiębiorców uchodzących na zachodzie za „złote rączki”, decydujących się na wykonywanie drobnych prac budowlanych, remontowych, gospodarskich dla wielu osób za wynagrodzeniem.

Krok 1 – rezydencja i podatek w Polsce od firmy założonej za granicą

Podstawowym problemem samozatrudnionego jest polska rezydencja podatkowa. Wyjazd za granicę w celach zarobkowych nie powoduje jeszcze, że w Polsce nie zapłacą oni podatku dochodowego. Muszą niestety dokonać kontroli okresu, który przebywają za granicą. Jeżeli okres przebywania w Polsce łącznie (czyli suma dni spędzonych w kraju) przekroczy w roku podatkowym 182 dni, to należy ustalić, czy centrum interesów osobistych i gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) znajduje się w kraju, czy za granicą. Niestety, regułą będzie, że prowadzący małą firmę za granicą długo jeszcze pozostanie związany z krajem na tyle, że problemem będzie uznać go za nierezydenta – osobę, który nie posiada stałych związków z Polską.

Krok 2 – zakład za granicą – czyli obniżamy podatki krajowe

Prowadzenie firmy za granicą oznacza z reguły prowadzenie tam przez polskiego rezydenta tzw. zakładu przedsiębiorstwa zarejestrowanego w Polsce. W praktyce oznacza to, że również w Polsce należy dokonać zapłaty podatków ze źródła – działalność gospodarcza. Stała praktyka „niewykazywania” przychodów zagranicznych nie zawsze się sprawdza. Kraje posiadają zawarte umowy, zgodnie z którymi istnieje obowiązek przekazywania sobie informacji o podatkach i pracach wykonywanych przez nierezydentów. Przedsiębiorca – polski rezydent powinien sprawdzić zasady rozliczania przychodów zagranicznych w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej z krajem, w którym świadczy usługi. Dopuszczalne są dwa wyjścia:

• przychody z tego państwa zwolnione będą w Polsce z opodatkowania – jedynie w przypadku gdyby samozatrudniony pracował dodatkowo w Polsce przychody te trzeba wykazać, a ich wartość wpłynie na stawkę podatku przychodów uzyskanych w Polsce (taki przypadek dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców przygranicznych, którzy podejmują zlecenia w swoim regionie po jednej i po drugiej stronie granicy),
• przychody z tego państwa uprawniają do odliczenia ich od podatku ustalanego w Polsce. Wówczas podatek w kraju płaci się od całej kwoty zarobków, a odliczeniu podlega ta kwota podatku zapłaconego za granicą, która proporcjonalnie przypada na przychody tam uzyskane (oblicza się zatem proporcję podatku zagranicznego i odlicza się jedynie część tego podatku w Polsce); gdyby zarobki pochodziły wyłącznie z kraju obcego – odliczyć można całą kwotę zapłaconą za granicą.

Krok 3 – zagraniczne ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, a składki w Polsce

Prowadzenie działalności za granicą z reguły powoduje, że należy tam płacić składki ubezpieczeniowe. Zasadą jest, że osoby aktywne zawodowo na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, mogą w tym samym okresie podlegać zabezpieczeniu społecznemu wyłącznie w jednym państwie. Regułą jest podleganie składkom w Państwie, w którym faktycznie uzyskuje się przychody (zarobki). Polski samozatrudniony może wyjątkowo skorzystać z okresowego podlegania składkom w Polsce mimo wykonywania działalności w innym kraju UE, EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej, nie dłużej niż przez okres 24 miesięcy (tzw. czasowe przeniesienie działalności do innego kraju). Podstawą działania przedsiębiorcy jest wówczas uzyskanie w Polsce druku formularza A1 (lub E101 w przypadku przenoszenia działalności na własny rachunek do państw EOG lub Szwajcarii).

Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega:

a) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub

b) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Osoba która „normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich”, oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich. Przez „znaczną część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. Jest to w szczególności obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług lub dochód. W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 % tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

Przez „centrum zainteresowania” dla działalności osoby wykonującej działalność na własny rachunek określa się z uwzględnieniem wszystkich aspektów jej działalności zawodowej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze wszystkich okoliczności.

Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na ubezpieczenie społeczne w inny kraju (lub jest zobowiązany opłacać tam składki), ma prawo przy rozliczeniu podatku w Polsce odliczać składki zapłacone za granicą od dochodu (zdrowotne – od podatku).Warunkiem, jest, by składki te nie były podwójnie odliczane, zatem nie stały się podstawą obniżenia podatku również za granicą.