Urlop macierzyński - Pracownicy i ZUS

Prawa kobiety w ciąży

Kodeks pracy oraz przepisy wykonawcze zapewniają pewne szczególne prawa kobietom w ciąży i w okresie bezpośrednio po niej. Przepisy te odnoszą się do tych kobiet, które zatrudnione są na podstawie umowy o pracę, a nie np. umowy o dzieło, zlecenia czy prowadzących własną działalność gospodarczą.

Uwaga: Ciąża musi być stwierdzona zaświadczeniem lekarskim. Pracodawca zatrudniając kobietę do pracy nie ma prawa pytać, czy planuje ciążę, ani prosić o oświadczenie, w którym nowozatrudniona pracownica, zobowiąże się nie zachodzić w ciążę.

Przepisy prawa pracy, biorąc pod uwagę właściwości fizyczne kobiety oraz jej rolę macierzyńską, otaczają kobiety szczególną ochroną. Istotnym elementem ochrony, zapewniającym pracownicy niedopuszczenie do nadmiernego lub szkodliwego dla jej zdrowia wysiłku, jest zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla ich zdrowia. Wykaz tych prac określa Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. 1996, nr 114, poz. 545).

Z powyższego rozporządzenie wynika m.in., że kobieta w ciąży:

• może pracować przy komputerze tylko 4 godziny dziennie,
• nie może pracować przy taśmie,
• nie powinna podnosić lub nosić ciężkich rzeczy.
• nie powinna mieć kontaktu z substancjami toksycznymi.

Uwaga: Lekarz może zabronić kobiecie wykonywania dotychczasowej pracy, jeżeli zagraża ona ciąży. Wówczas pracownicy muszą być przydzielone inne, odpowiednie dla niej zadania. Zachowuje ona wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości. Po urodzeniu dziecka kobieta ma prawo powrócić do uprzednio wykonywanej pracy.

Pracodawca musi pamiętać, że kobiet w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Nie wolno jej delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie czasu pracy.

Jeśli pracodawca zatrudni pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść pracownicę do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej. W razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Ponadto pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, również zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. Pracownice w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zachowują prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.

Każda kobieta w ciąży powinna pamiętać, że pracodawca ma obowiązek udzielić jej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Należy też pamiętać, że pracownicy karmiącej dziecko piersią przysługuje prawo do dwóch 30 minutowych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Na wniosek pracownicy przerwy na karmienie mogą być udzielane łącznie.

Natomiast jeżeli pracownica zatrudniona jest przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie jej nie przysługują, zaś w sytuacji gdy czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa.

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.