Podstawą likwidacji spółki cywilnej jest podjęcie decyzji w zakresie rezygnacji z dalszego prowadzenia spółki. Spółka ulega rozwiązaniu:

• w przypadku decyzji wszystkich jej wspólników,
• w przypadku zaistnienia zdarzenia przewidzianego w umowie spółki, zgodnie z której zapisami ulega ona w takim przypadku rozwiązaniu,
• w przypadku wystąpienia z niej lub śmierci wspólnika, gdy spółka jest dwuosobowa,
• w przypadku spółki zawartej na czas określony – po upływie czasu, na który ją zawarto,
• z ważnych powodów – po ogłoszeniu przez sąd,
• w razie ogłoszenia upadłości wspólnika.

Wyjątkowo, w przypadku śmierci wspólnika spółki dwuosobowej, jest możliwość kontynuacji działalności w przypadku wejścia na miejsce zmarłego wspólnika jego spadkobierców. Natomiast w przypadku zaistnienia zdarzenia, z którym umowa spółki wiąże rozwiązanie spółki, w przypadku zgody wszystkich wspólników możliwa jest kontynuacja jej działalności.

Od chwili rozwiązania spółki jej majątek traktować należy jako własność ułamkowa wszystkich wspólników.

Likwidacja spółki cywilnej a VAT

W związku z likwidacją spółki cywilnej spółka ma obowiązek sporządzić spis z natury dla celów podatku VAT i zapłacić podatek od towarów objętych spisem.

Wspólnikom przysługuje prawo zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym spółki były podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni. Zasada ta jest odpowiedzią na stanowisko, jakoby wspólnicy nie byli podmiotami dziedziczącymi prawa i obowiązki spółki cywilnej i jakoby nie mieli prawa do zwrotu VAT. Zasada obowiązuje od 1 grudnia 2008 r.

Zwrotu różnicy podatku dokonuje się na podstawie złożonej deklaracji podatkowej wraz z załączonymi do tej deklaracji:

• umową spółki, aktualną na dzień rozwiązania spółki;
• wykazem rachunków bankowych byłych wspólników w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub rachunków byłych wspólników w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której są członkami, na które ma być dokonany zwrot różnicy podatku.

Deklarację składają wspólnicy – sami podpisują deklarację, gdyż spółka nie istnieje już w chwili wystąpienia z deklaracją i nie ma możliwości prowadzenia działalności i wykonywania czynności prawnych.

Zwrot VAT przysługuje w proporcjach wynikających z prawa do udziału w zysku określonego w umowie spółki; jeżeli z załączonej umowy nie wynikają te udziały w zysku, przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.

Standardowym terminem zwrotu VAT byłym wspólnikom jest obecnie 60 dni od daty złożenia deklaracji VAT. Opóźnienie powoduje prawo do traktowania zwrotu jako nadpłaty, od której przysługują odsetki za zwłokę. Urząd skarbowy ma jednak prawo przedłużyć okres zwrotu w przypadku gdy zbadanie prawa do zwrotu wymaga dodatkowych czynności. Jeżeli zwrot będzie uzasadniony po wykonaniu takich czynności – przysługują odsetki za zwłokę:

• od dnia, w którym podatnicy mieli prawo do zwrotu – jeżeli dokumenty – umowa spółki i rachunek do przelewu – były złożone wcześniej niż 14 dni przed dniem prawa zwrotu podatku,
• jeżeli dokumenty złożono później – odsetki są naliczane od 15 dnia po dniu złożenia tych dokumentów.

Odsetek nie nalicza się od kwoty zwrotu różnicy podatku w części przypadającej byłemu wspólnikowi, którego rachunku nie podano.

Brak numeru rachunku bankowego lub umowy spółki powoduje, że kwoty trafiają do depozytu sądowego. Późniejsze przekazanie tych danych pozwala na wypłatę zwrotu, niemniej oprocentowanie zwrotu różnicy podatku złożonej w depozycie jest naliczane od 15 dnia po dniu złożenia dokumentów lub podania numeru rachunku.

Likwidacja spółki cywilnej a PIT

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych podatnikami pozostają wspólnicy. Likwidacja spółki cywilnej nie powoduje, że przestają oni prowadzić działalność gospodarczą.

KPiR lub ewidencję przychodów oraz spis z natury, a także ewidencję (lub w przypadku ryczałtu – wykaz) środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych i ewidencje wyposażenia sporządza jednak spółka co powoduje, że jej likwidacja powoduje określone konsekwencje w tym zakresie. Majątek likwidowanej spółki przekazywany jest zgodnie z umową spółki – zgodnie z prawem do udziałów danego wspólnika. Na dzień likwidacji należy sporządzić wykaz składników spółki.

Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Wypłaty środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu likwidacji takiej spółki nie zaliczają się do przychodów wspólnika z tytułu działalności gospodarczej. Podobnie nie podlega podatkowi przekazanie składników majątku likwidowanej spółki. Te elementy pozostają bowiem opodatkowane wyłącznie w związku z ich zbyciem przez wspólnika. Nie ma przy tym znaczenia czy były to środki trwałe, czy też wyposażenie. Przychodów ze zbycia nie rozlicza się w ramach działalności - jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja spółki niebędącej osobą prawną do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.

Wspólnik otrzymane na dzień likwidacji składniki majątku obejmuje ewidencjami osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Wcześniej ewidencji tych nie musiał prowadzić – prowadziła je spółka. Jeżeli łącznie z likwidacją spółki działalność likwiduje również wspólnik spółki – stosować należy do niego przepisy dotyczące likwidacji działalności gospodarczej.

Minus prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej

Istotnym ryzykiem prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej jest odpowiedzialność osobista całym majątkiem wspólników za zobowiązania spółki. Możliwa jest eliminowanie ryzyka, np. poprzez zawieranie umowy spółki, której wspólnikiem jest sp. z o.o., niemniej utrudnia to kwestię prowadzonej działalności oraz zmusza do podwyższenia kosztów zarówno obsługi prawnej prowadzenia podmiotu, jak również jego księgowości. Odpowiednio metodą na ograniczenie ryzyka – stanowi prawidłowe ograniczanie majątku osobistego przedsiębiorcy, np. poprzez prawidłowe umowy majątkowe małżeńskie lub system rozdzielności majątkowej.