Działalność nierejestrowana – jak sama nazwa wskazuje nie podlega ujęciu w ewidencjach, w szczególności nie wymaga zgłoszenia jej do CEiDG. Prowadząc tego rodzaju aktywność zarobkową należy śledzić wartość przychodu.

Przez przychód rozumie się kwoty wszelkiego rodzaju zarobków związanych z taką działalnością, przy czym będą to kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Zwroty, bonifikaty i skonta określa się w zależności od ich charakteru – jeśli wynikają bezpośrednio z samego zdarzenia pierwotnego – obniżają one przychód uzyskany pierwotnie, jeśli natomiast są one niezależne od pierwotnej transakcji – rozliczać je należy w miesiącu ich ustalenia.

Przykład

Nauczyciel zaproponował, że jeśli uczeń wykupi u niego 20 lekcji w miesiącu, to otrzyma zwrot za 5 lekcji. Po zakupie 20 lekcji następuje skonto i rozliczane jest ono w dacie jego udzielenia. Ten sam nauczyciel udzielił innemu uczniowi bonifikaty w związku z zakupem jednorazowo 30 lekcji – bonifikata obniży wartość pierwotnego przychodu (w dacie jego uzyskania).

Prowadzenie działalności nierejestrowanej zmusza do prowadzenia ewidencji dla celów podatku VAT. Mimo bowiem, że działalność nie stanowi przedsiębiorstwa, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług od pierwszej czynności obowiązkowe jest obliczanie wartości czynności opodatkowanych, których suma rocznie nie przekracza 200.000 zł.

Działalność nierejestrowana a VAT

Działalność nierejestrowana rozpoznawana jest w przepisach począwszy od 30 kwietnia 2018 r. Nie ma podstawy, by podatnik, który zarejestrował wcześniej działalność, mógł ją zamknąć i od tej daty kontynuować ją w sposób uregulowany w nowych zasadach. Ma on obowiązek kontynuacji. Jeśli zlikwiduje ją – to musi zaczekać 60 miesięcy licząc od końca miesiąca likwidacji – po tym okresie będzie mógł prowadzić działalność nierejestrowaną bez otwierania przedsiębiorstwa.

Uwaga – drobna działalność przed wprowadzeniem nowych przepisów

Jeśli organ skarbowy znajdzie dowody na to, że przed 30 kwietnia 2018 r. podatnik prowadził działalność zawodową odpowiadającą działalności nierejestrowanej – to uzna ją za działalność gospodarczą. W efekcie osoba, która kontynuuje działalność niezgłoszoną wcześniej jako działalność gospodarcza – nie może kontynuować tego rodzaju czynności twierdząc, że dotyczy jej limit 50% wartości płacy minimalnej przychodów. Działalność nierejestrowana dotyczy wyłącznie osób, które rozpoczną takie czynności od 30 kwietnia 2018 r.

Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczył w danym miesiącu wysokość 50% wynagrodzenia minimalnego, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej wysokości. Od tego też dnia uznać należy, że podatnik zaczyna prowadzić czynności uznawane za działalność gospodarczą. Oznacza to jednocześnie, że osoba wykonująca działalność złożyć musi wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wysokości. Okres pomiędzy przekroczeniem limitu a dniem rejestracji nie jest jednak traktowany dla celów podatkowych i ZUS – jako zmuszający do opłacania podatków z tytułu firmy i do opłacania składek ubezpieczeniowych.

Nie ma obowiązku, by rozpoczynający działalność nierejestrowaną występował o nadanie mu numeru NIP (numeru identyfikacji podatkowej). Wystarczające jest posługiwanie się numerem PESEL albo pomijanie go. Wyjątkiem są ci podatnicy, którzy zmuszeni są zarejestrować się do celów podatku VAT już w okresie prowadzenia działalności niezarejestrowanej. Ci podatnicy muszą wystąpić o nadanie numeru NIP przed dokonaniem pierwszej czynności opodatkowanej tym podatkiem (są to przypadki wyjątkowe).

Działalność nierejestrowana a VAT

Dokonując sprzedaży towarów i usług, należy wystawiać dokumenty uproszczone zawierające dane sprzedającego – nierejestrującego działalności. Dokument taki powinien zawierać:

1. datę wystawienia,
2. numer kolejny,
3. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
4. nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
5. miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
6. cenę jednostkową towaru lub usługi,
7. kwotę należności ogółem.

Dokument ten może być oznaczony jako faktura uproszczona lub po prostu faktura. Zwolnieni z podatku VAT prowadzący działalność nierejestrowaną powinni się posługiwać właśnie tego rodzaju dokumentami. Jeśli nie występowałoby zwolnienie z VAT – wówczas posługiwać się należy pełnymi fakturami (a nie dokumentami uproszczonymi).

Z zasady nie wystąpi również obowiązek ewidencjonowania transakcji na rzecz konsumentów i rolników ryczałtowych na kasie fiskalnej. Istnieją jednak czynności, do których zastosować kasę należy od pierwszej dokonanej sprzedaży. W przypadku tego typu czynności również prowadzący działalność nierejestrowaną musi mieć kasę fiskalną.

Uwaga

Po przekroczeniu limitu obrotu z tytułu działalności nierejestrowanej lub po podjęciu decyzji o rejestracji firmy - obowiązkowym jest złożenie druku CEiDG-1. Wniosek dokonuje rejestracji w urzędzie skarbowym dla celów PIT i VAT a także przeprowadza część formalności w ZUS. Dodatkowo konieczne jest złożenie w ZUS druku ZUS ZZA (jeśli przedsiębiorca ma zamiar korzystać z ulgi na start przez 6 miesięcy bez ZUS) lub ZUS ZUA (jeśli przedsiębiorca ma zamiar opłacać składki na ubezpieczenie społeczne). Obowiązkowo należy również złożyć pierwszą deklarację ZUS DRA, za pierwszy miesiąc podlegania składkom.