Resort finansów w najnowszym projekcie nowelizacji ustaw o podatku dochodowym zaproponował szereg rozwiązań ograniczających uregulowania funkcjonujące obecnie. Z uzasadnienia do projektu wynika, że głównym celem ich wprowadzenia jest uszczelnienie systemu podatkowego zmierzające do uniemożliwienia stosowania tzw. optymalizacji podatkowej, czyli sytuacji, w których wybór sposobu przeprowadzenia transakcji czy formy prowadzenia działalności determinują przepisy prawa podatkowego.
Zbywanie sprzętu poleasingowego
Obecnie z art. 14 ust. 2 pkt 19 ustawy o pdof (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.) wynika, że do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się przychody z odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych wykorzystywanych m.in. na potrzeby związane z działalnością gospodarczą, będących przedmiotami umów leasingu operacyjnego. Przychód podatkowy ze sprzedaży takich poleasingowych składników, w tym samochodów osobowych, powstaje, gdy między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki te zostały wycofane z działalności, i dniem ich odpłatnego zbycia nie upłynęło 6 lat. Jest on generowany także wówczas, gdy nigdy nie były składnikami firmowego majątku oraz przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej. To oznacza, że zawsze w wyniku sprzedaży składników poleasingowych przychód z działalności gospodarczej powstaje na zasadach obowiązujących przy sprzedaży składników firmowego majątku trwałego.
Jednak przedsiębiorcy nauczyli się obchodzić to ograniczenie. Od dłuższego czasu - szczególnie w odniesieniu do poleasingowych samochodów osobowych - funkcjonuje taka praktyka, że przedsiębiorca po wykupie samochodu z leasingu zamiast sprzedaży decyduje się na dokonanie jego darowizny głównie członkom najbliższej rodziny. Taka operacja jest dla niego w pdof neutralna. Przychód podatkowy na zasadach wcześniej opisanych powstaje bowiem jedynie w wyniku odpłatnego zbycia takiego samochodu. Jeżeli następnie obdarowany po upływie 6 miesięcy samochód ten sprzeda, to taka sprzedaż nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w pdof.
Resort finansów postanowił ukrócić tę praktykę obchodzenia przepisów. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o pdof, ustawy o pdop oraz niektórych innych ustaw (druk nr UD116 z wykazu RCL) zaproponował szczególne uregulowanie w zakresie skutków odpłatnego zbycia poleasingowych rzeczy ruchomych (oczywiste jest przy tym, że chodzi głównie o samochody osobowe) otrzymanych nieodpłatnie przez najbliższą rodzinę przedsiębiorcy, który wykupił tę rzecz do majątku prywatnego po zakończeniu leasingu operacyjnego. W takim przypadku członek rodziny zapłaci podatek dochodowy, jeśli sprzeda taką rzecz przed upływem 3 lat od jej otrzymania w darowiźnie. Będzie to regulował dodany do art. 10 ustawy o pdof ust. 3a. Przepis ten przewiduje, że w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomej nabytej w darowiźnie, dochód jest zwolniony z podatku po upływie 3 lat, licząc od końca roku, w którym nastąpiło nabycie, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
- darczyńca wykorzystywał tę rzecz na potrzeby związane z działalnością gospodarczą na podstawie umowy leasingu operacyjnego, a następnie przed tym zbyciem wycofał tę rzecz z działalności gospodarczej,
- darowizna korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
W przepisach przejściowych zapisano, że nowe uregulowania będą miały zastosowanie do odpłatnego zbycia rzeczy nabytych po 31 grudnia 2025 r.
Ulga mieszkaniowa
Gdy odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości ma miejsce poza działalnością gospodarczą i następuje przed upływem 5 lat liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym doszło do nabycia (odpłatnego lub nieodpłatnego) lub wybudowania, to mamy do czynienia z powstaniem przychodu (art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o pdof). Tzw. ulga mieszkaniowa jest zwolnieniem przedmiotowym przewidzianym dla osób fizycznych, które przychód taki uzyskały, w odniesieniu do dochodu z odpłatnego zbycia prywatnych nieruchomości, zdefiniowanym w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o pdof. Warunkiem skorzystania z niej jest wydatkowanie środków uzyskanych w wyniku takiej transakcji, począwszy od dnia odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, nie później niż w okresie 3 lat od końca roku podatkowego, w którym zbycie to nastąpiło, na wskazane w ustawie własne cele mieszkaniowe (art. 21 ust. 25 ustawy o pdof).
Ulga funkcjonuje na gruncie pdof od szeregu lat. Jednak utraciła ona swój pierwotny charakter, co - jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji - odnotował resort finansów. Pierwotnym założeniem ulgi było bowiem przyznanie prawa do preferencji podatnikom realizującym swoje podstawowe potrzeby mieszkaniowe. Jednak obecnie - z uwagi na redakcję dotyczących jej przepisów - jest ona wykorzystywana przez osoby, które inwestują w zakup nieruchomości.
Projekt nowelizacji zakłada, że ulga mieszkaniowa ma rzeczywiście zaspokajać własne potrzeby mieszkaniowe podatnika. Z dodanych w projekcie do art. 21 ustawy o pdof ust. 25b-25e najogólniej rzecz ujmując wynika, że zaspokajać własne potrzeby mieszkaniowe będą wydatki na nabycie nieruchomości i praw, które również dotychczas objęte były ulgą, pod warunkiem że podatnik w tym samym czasie nie będzie właścicielem (nie będzie posiadał co najmniej 50% udziału we własności) innej nieruchomości o charakterze mieszkalnym. Jeżeli jednak będzie, to aby skorzystać z ulgi, w okresie 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło odpłatne zbycie, będzie musiał przekazać te nieruchomości lub prawa na rzecz osób zaliczonych do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, Skarbu Państwa lub gminy. Przyjmuje się przy tym, że w przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej udziały małżonków są równe. Te ograniczenia nie będą dotyczyły jednak nieruchomości i praw majątkowych, które zostały nabyte w drodze spadku.
Z przepisu przejściowego wynika, że do przychodów (dochodów) ze sprzedaży nieruchomości nabytych lub wybudowanych (oddanych do użytkowania) do 31 grudnia 2025 r. zastosowanie znajdą analizowane przepisy obowiązujące przed dniem 1 stycznia 2026 r. W efekcie, jak uzasadnia resort finansów, podatnicy, którzy nabędą nieruchomości i prawa majątkowe do 31 grudnia 2025 r., zbywając je będą korzystali z ulgi mieszkaniowej na dotychczasowych zasadach.
Wsteczna amortyzacja
Projektodawca w celu ukrócenia wykorzystywania przez podatników wstecznego obniżania lub podwyższania stawek amortyzacyjnych do manewrowania podatkiem dochodowym zamierza uniemożliwić dokonywanie zmiany stawek amortyzacyjnych po upływie ustawowo określonego terminu. W wyniku tej zmiany zarówno podatnicy pdof, jak i pdop nie będą mieć możliwości obniżenia lub podwyższenia stawki amortyzacyjnej (stosowanej w danym roku podatkowym) po upływie terminu złożenia zeznania rocznego i zapłaty należnego podatku za ten rok (dodanie ust. 9 odpowiednio do art. 22i ustawy o pdof i art. 16i ustawy o pdop - Dz. U. z 2025 r. poz. 278 ze zm.).
"(...) Przesłanką projektowanych zmian jest dążenie do realizacji zasady sprawiedliwości podatkowej (...). Zasada ta doznaje uszczerbku w sytuacjach, w których dochód ze zdarzeń o ekonomicznie tożsamym skutku jest opodatkowany według różnych zasad, przy jednoczesnym braku uzasadnienia dla tych różnic. Różnice te stanowią podstawę do podejmowania przez podatników działań potocznie zwanych »optymalizacją podatkową« (...). Pomimo że działania te formalnie są zgodne z obowiązującym prawem (...) nie są pożądane ani społecznie sprawiedliwe. (...)". Z uzasadnienia do projektu nowelizacji ustawy o pdof, ustawy o pdop (...) |
autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 78 (2266) z dnia 2025-09-29
Zwolnienia od podatku - problematyczne zagadnienia. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl