Liberalizacja przepisów w zakresie ulgi na złe długi w VAT, jaka nastąpiła od października 2021 r., która była następstwem wyroku TSUE z 15 października 2020 r. (C-335/19) jest z pewnością korzystnym rozwiązaniem dla podatników w sytuacji, gdy dochodzi do transakcji z nierzetelnymi kontrahentami. Należy uznać za krok w dobrą stronę wyeliminowanie sytuacji, w której wierzyciel nie mógł skorzystać z ulgi, wtedy, gdy dłużnik był w likwidacji, upadłości lub przechodził restrukturyzację.

Mechanizm funkcjonowania ulgi wciąż nieidealny

Zgodnie z obowiązującym art. 89a ust. 2 ustawy o VAT, prawo do skorzystania przez wierzyciela z odliczenia nieściągalnej wierzytelności wygasa po trzech latach, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura dokumentująca nieuregulowaną wierzytelność, a warunek, że wierzyciel jest podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny, musi być spełniony na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty.

Źródło: shutterstock

Mechanizm ulgi za złe długi z założenia ma zapewnić wierzycielowi możliwość skorygowania podstawy opodatkowania i kwoty podatku należnego w przypadku, gdy brak jest zapłaty od kontrahenta. Prawo to jest jednakże wciąż ograniczone, a wśród podatników przeważa opinia, że nowelizacja nie zapewniła rozwiązań, które umożliwiłyby skutecznie funkcjonowanie mechanizmu ulgi za złe długi oraz chroniły wierzycieli przed ponoszeniem strat finansowych spowodowanych przez kontrahentów niewywiązujących się należycie z płatności.  Dla poparcia tej tezy należy przytoczyć fakt, iż w pierwszej połowie 2022 r. firmy zalegające  z płatnościami korygowały swoje rozliczenia VAT prawie 30 tys. razy, a wierzyciele zaledwie 9 tys. Mechanizm ulgi za złe długi, pomimo pozytywnego założenia, nie działa niestety tak skutecznie, jak tego oczekiwano.

Jednocześnie, dłużnik jest bezwzględnie zobligowany do korekty podatku naliczonego w ramach ulgi na złe długi. W przypadku, gdy wierzyciel nie skorzysta ze swojego prawa do dokonania korekty rozliczenia, korekta pozostaje niesymetryczna (wierzyciel wpłacił fiskusowi kwotę podatku VAT, której dłużnik nie odliczył), co generuje zysk dla budżetu państwa.

Nowe przepisy a stare faktury

Po  wyroku TSUE z 15 października 2020 r. i wdrożeniu tzw. pakietu SLIM VAT 2, powstały wątpliwości na tle tego, czy nowe przepisy znajdują zastosowanie również do faktur wystawionych przed wyrokiem TSUE.

W niniejszej sprawie przychylne dla podatników stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 15 lutego 2022 r. (sygn. I SA/Gd 1240/21), w którym orzekł, iż organ podatkowy nie może powoływać się na upływ terminu na skorzystanie z ulgi na złe długi, jeżeli podatnik nie mógł jej wcześniej zastosować z powodu obowiązywania krajowych przepisów uznanych następnie przez TSUE za niezgodne z dyrektywą 2006/112/WE. Sąd podkreślił, iż przepisy wprowadzające ograniczenia czasowe nie powinny znajdować zastosowania w przypadku opóźnień wynikających
z przyczyn, na które podatnik nie ma żadnego wpływu, ponieważ mają one swoje źródło w niewłaściwej interpretacji bądź implementacji przepisów.

Stanowisko organów skarbowych w powyższej sprawie pozostaje jednak niejednolite. Jak możemy zauważyć w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 20 maja 2022 r. (sygn.0114-KDIP4-2.4012.150.2022.2.KS), organ uznał, że ramach ulgi za złe długi zastosowanie znajdują przepisy obowiązujące w momencie, w którym nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona. Jeśli stało się to przed 1 października 2021 r., do realizacji ulgi zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy obowiązujące przed tym dniem. Brak jest podstaw do korygowania podstawy opodatkowania i podatku należnego na podstawie przepisów obowiązujących po 1 października 2021 r. w przypadku wierzytelności, które powstały i których nieściągalność została uprawdopodobniona do 30 września 2021 r., nawet, gdy realizacja ulgi poprzez stosowną korektę deklaracji następuje już w okresie obowiązywania nowych przepisów, tj. po 30 września 2021 r.

Jak widać, przepisy regulujące ulgę na złe długi w VAT nadal nie są doskonałe, a ich stosowanie wiąże się z szeregiem wątpliwości po stronie podatników. Należy mieć nadzieję, że po pierwszym kroku w dobrą stronę, polski ustawodawca zdecyduje się na kolejne, zmierzające do uproszczenia ulgi i sprawienia, aby stała się bardziej dostępna podatnikom.

Źródło: Sandra Telman - Starszy Konsultant ID Advisory

VATZmiany w VAT