Jeśli pracownik, który zdecyduje się skorzystać z urlopu wychowawczego, spełni określone warunki, zostanie na czas tego urlopu objęty określonymi ubezpieczeniami. Składki do ZUS powinien mu wówczas naliczać pracodawca. W razie jednak jakiejkolwiek aktywności zawodowej w czasie urlopu wychowawczego, pracodawca zaprzestanie ich naliczania.
Składki ZUS w czasie urlopu wychowawczego
W przypadku gdy pracownik, który przejdzie na urlop wychowawczy, spełnia określone warunki, to podlega w czasie tego urlopu obowiązkowym ubezpieczeniom (patrz tabela) i powinien mieć naliczane składki do ZUS. Obowiązek ich naliczania spoczywa wówczas na pracodawcy. Pracodawca może rozpocząć naliczanie składek dopiero po otrzymaniu od pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym oświadczenia o braku innych tytułów do ubezpieczeń oraz braku prawa do emerytury lub renty.
| Ubezpieczenia | Warunki |
| emerytalne i rentowe | gdy osoba korzystająca z urlopu wychowawczego nie ma innych tytułów do tych ubezpieczeń (np. zawartej umowy zlecenia lub umowy o pracę, prowadzonej pozarolniczej działalności) oraz nie ma prawa do emerytury lub renty |
| zdrowotne | gdy nie podlega temu ubezpieczeniu z innego tytułu |
Osobę przebywającą na urlopie wychowawczym pracodawca zgłasza do ubezpieczeń poprzez wykazanie jej z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 X X z naliczonymi składkami w raporcie ZUS RCA.
Wysokość składek ubezpieczeniowych, wyrażona w procentach, dla osób na urlopie wychowawczym – tak jak dla wszystkich ubezpieczonych – wynosi: emerytalnej – 19,52% podstawy wymiaru, rentowej – 8% podstawy wymiaru, zdrowotnej – 9% podstawy wymiaru. Składki naliczone na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe pracodawca powinien wykazać w raporcie ZUS RCA w polach dotyczących finansowania przez budżet państwa. Pracodawca ich nie opłaca. Po ich zsumowaniu wykazuje się je w deklaracji ZUS DRA (również jako składki finansowane przez budżet państwa).
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe dla osoby przebywającej na urlopie wychowawczym stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego jej za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop. Podstawa ta nie może być jednak:
- niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2025 r. – nie niższa niż 3.499,50 zł),
- wyższa niż 60% proponowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych (w 2025 r. – nie wyższa niż 5.203,80 zł).
Z kolei dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy minimalna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych wynosi tyle, ile obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2025 r. – nie niższa niż 4.666 zł).
Natomiast podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (obecnie 620 zł). Podstawa ta jest niepodzielna.
Dodatkowo przez cały okres korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego pracodawca powinien wykazywać go w raporcie ZUS RSA z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 01 10 X X, oraz kodem przerwy 121 lub 122 – w zależności od wymiaru udzielonego urlopu wychowawczego, określonego w art. 186 § 2 lub § 3 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277).
Praca na urlopie wychowawczym
Jeżeli w czasie przebywania na urlopie wychowawczym pracownik rozpocznie wykonywanie np. umowy zlecenia lub własnej działalności gospodarczej, to wówczas obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega odpowiednio jako zleceniobiorca lub przedsiębiorca, a nie z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. W czasie wykonywania umowy zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej pracodawca, który udzielił pracownikowi urlopu wychowawczego, nie powinien naliczać za niego żadnych składek ubezpieczeniowych z tytułu przebywania przez niego na tym urlopie. Jeśli nastąpi to w trakcie miesiąca, to wówczas z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym składki emerytalno-rentowe za ten miesiąc należy naliczyć pracownikowi w raporcie ZUS RCA od zmniejszonej podstawy wymiaru. Pomniejszenia dokonuje się, dzieląc podstawę wymiaru tych składek za cały miesiąc przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania tym ubezpieczeniom w danym miesiącu. Pracodawca nie może natomiast zmniejszyć proporcjonalnie podstawy wymiaru składki zdrowotnej.
Okres przerwy w opłacaniu składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, spowodowanej posiadaniem innego tytułu do ubezpieczeń, pracodawca wykazuje w raporcie ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 350 – inne świadczenia/przerwy (przykład).
Należy pamiętać, że pracodawca może zaprzestać naliczania składek za pracownika dopiero wtedy, gdy złoży mu on oświadczenie o posiadaniu innego tytułu do ubezpieczeń emerytalno-rentowych i/lub ubezpieczenia zdrowotnego.
|
Przykład Pracownica przebywa od pół roku na urlopie wychowawczym. Ponieważ w momencie przejścia na ten urlop oświadczyła ona pracodawcy, że nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń, od początku urlopu pracodawca nalicza jej z tego tytułu składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (od podstawy w kwocie 4.556,20 zł) oraz składkę zdrowotną. Pracownica zgłosiła pracodawcy, że od 1 czerwca 2025 r. będzie miała zawartą z inną firmą umowę zlecenia. W związku z tym od 1 czerwca br. pracodawca nie powinien naliczać jej żadnych składek. Począwszy od dokumentów rozliczeniowych sporządzonych za czerwiec 2025 r. pracodawca powinien wykazywać pracownicę tylko w raporcie ZUS RSA w dwóch blokach:
|
autor: Dorota Wyderska
Gazeta Podatkowa nr 41 (2229) z dnia 2025-05-22
Podatek dochodowy w orzecznictwie. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl