Od 1 lutego 2020 r. przedsiębiorcy mogą korzystać z ulgi w opłacaniu składek, potocznie zwanej mały ZUS plus. Jest to kolejna już ulga, z której można skorzystać po spełnieniu odpowiednich warunków. Trzeba mieć jednak na względzie, że wysokość kwoty, od której opłacane są składki na ubezpieczenia społeczne, ma wpływ na wysokość przysługujących świadczeń z tych ubezpieczeń, a więc zarówno tzw. krótkoterminowych, jak i długoterminowych.

O charakterze ubezpieczeń społecznych decyduje wiele czynników. Mogą one być obowiązkowe lub dobrowolne. Dodatkowo przedsiębiorcy mogą korzystać z proponowanych przez ustawodawcę ulg w opłacaniu składek. Powinni przy tym mieć świadomość, że sposób obliczania świadczeń z FUS jest ściśle powiązany z wartością podstawy składki albo kwotą samej składki na konkretne ubezpieczenie.

Świadczenia chorobowe

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego to m.in. zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński i świadczenie rehabilitacyjne. Przysługują one przedsiębiorcy, który podlega ubezpieczeniu chorobowemu mającemu dla niego dobrowolny charakter.

Świadczenia chorobowe przedsiębiorcy wypłaca organ rentowy. Po ustaleniu do nich prawa oblicza ich wysokość. Dla tych celów ustalana jest podstawa ich wymiaru według zasad określonych w rozdziale 9 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego m.in. przedsiębiorcy stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Tak jest w przypadku ubezpieczonego z długim okresem podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Za przychód uznaje się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (art. 48 ust. 1 oraz art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej).

Natomiast w przypadku ubezpieczonego, który nabył prawo do świadczenia chorobowego przed upływem pełnych 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku ustala się na zasadach wskazanych w art. 48a ustawy zasiłkowej. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wówczas suma:

• przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
   
• kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

Przy ustalaniu podstawy zasiłku dla takiego ubezpieczonego istotne może się okazać wcześniejsze podleganie ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu.

Natomiast gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%. Nie bez znaczenia i w tym przypadku pozostaje wcześniejsze podleganie ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu. Kwestie te reguluje art. 49 ustawy zasiłkowej.

Dla wysokości świadczeń chorobowych bardzo istotna zatem jest wartość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, która wraz z kolejną wprowadzoną ulgą może być różna dla poszczególnych przedsiębiorców (patrz tabela). Ponadto nie ulega wątpliwości, że przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń chorobowych ważnych jest kilka okoliczności (patrz ramka).

Świadczenia emerytalno-rentowe

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie rentowe odgrywa natomiast znaczącą rolę przy ustalaniu wysokości m.in. renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednym bowiem z paramentów służących do jej naliczenia jest podstawa jej wymiaru. Stanowi ją przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego ustalona z odpowiedniego okresu.

Natomiast wysokość składki na ubezpieczenie emerytalne jest bardzo ważna przy ustalaniu wysokości emerytury. Dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. jest ona naliczana według nowych zasad, czyli zależy w dużej mierze od wartości (należnych albo wpłaconych - w zależności od tytułu podlegania ubezpieczeniu) składek na ubezpieczenie emerytalne.

Emerytura ustalana jest bowiem jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Podstawę obliczenia emerytury stanowi natomiast kwota:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,
   
• zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz
   
• środków zewidencjonowanych na subkoncie, a więc również składki emerytalnej.

Sposób obliczenia renty i jej podstawy wymiaru oraz emerytury według nowych zasad regulują odpowiednio:

• art. 62 oraz art. 15-18 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną,
   
• art. 25-25a, 26-26a ustawy emerytalnej.

Warto wskazać, że ustalona przez przedsiębiorcę podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe dotyczy również składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, z tą różnicą, że dla ubezpieczeń emerytalno-rentowych ustawodawca określił roczną kwotę ograniczenia takiej podstawy (patrz tabela).

autor: Honorata Urbaniak
Gazeta Podatkowa nr 24 (1690) z dnia 2020-03-23

Dokumentacja pracownicza po zmianach. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl

ZUSNiski ZUS