Fundacje rodzinne nowym sposobem na sukcesję firm

Trwają prace legislacyjne nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej. Regulacje te mają rozwiązać problem sukcesji firm rodzinnych. Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami prawnymi fundacje te mają mieć osobowość prawną i działać przez swoje organy. Jednak cel ich utworzenia sprawia, że w przypadku fundacji rodzinnej będą to podmioty cechujące się wieloma odrębnościami od innych osób prawnych, w szczególności spółek.

Aktualne rozwiązania prawne

W obecnym stanie prawnym istnieją ograniczone możliwości przekazania stworzonego biznesu następnym pokoleniom. Można skorzystać w szczególności z rozwiązań zawartych w przepisach Kodeksu cywilnego czy Kodeksu spółek handlowych. Polskie prawo koncentruje się aktualnie na ochronie jednostkowych interesów spadkobierców lub wspólników spółek. Te rozwiązania zaś, wynikające odpowiednio z przepisów prawa spadkowego i rodzinnego czy prawa spółek, nie zapewniają stabilności w prowadzeniu biznesu zgodnie z wolą założyciela firmy. Nie pozwalają uniknąć scenariusza, że spadkobiercy jedynie podzielą się odziedziczonym majątkiem.

Źródło: shutterstock.com

Aby uniknąć takich problemów czy przenoszenia majątku poza granice RP (np. do zagranicznych fundacji lub trustów), opracowano projekt ustawy o fundacji rodzinnej regulujący m.in. tworzenie i funkcjonowanie fundacji rodzinnej. Ma być to podmiot posiadający majątek, który nie dzieli się na udziały. Cele, jakie ma spełniać, polegają na zarządzaniu posiadanym majątkiem i zapewnieniu jego ochrony, a także spełnieniu świadczeń na rzecz wskazanego przez fundatora beneficjenta.

Co istotne, fundacja rodzinna według projektu nie będzie mogła wykonywać działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ustawy - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162).

Fundacja z wpisem do KRS

Do utworzenia fundacji rodzinnej ma być wymagane:

• złożenie oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej i ustalenie statutu,
• ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę albo statut,
• wniesienie przez fundatora mienia przeznaczonego na realizację celów fundacji, którego wartość wynosi co najmniej 100.000 zł,
• wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu z mocy przepisów powstawać ma fundacja rodzinna w organizacji. Od tej chwili na zgłoszenie fundacji rodzinnej do KRS ma być 6 miesięcy. Jeśli w tym terminie nie zostanie ona zgłoszona do sądu rejestrowego albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stanie się prawomocne, fundacja rodzinna w organizacji ulegnie rozwiązaniu. Zasady działania czy rozwiązania fundacji rodzinnej w organizacji przyjęte w projekcie są analogiczne do tych, jakie mają zastosowanie w przypadku spółki z o.o. w organizacji (por. art. 169-170 K.s.h. - Dz. U. z 2020 r. poz. 1526).

Fundacja rodzinna podlegać ma wpisowi do nowego rejestru KRS, tj. rejestru fundacji rodzinnych. Z chwilą wpisu do KRS fundacja ma nabywać osobowość prawną. Będzie ona działać przez swoje organy. Zarząd ma prowadzić sprawy fundacji rodzinnej i reprezentować ją na zewnątrz. Fundator będzie mógł w statucie ustanowić radę protektorów (organ nadzorczy). Ma być to obowiązkowe, gdy liczba beneficjentów przekraczać będzie 25 osób. Natomiast zgromadzenie beneficjentów tworzyć mają beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestniczenia w nim.

Kto będzie fundatorem?

Fundatorem będzie mogła być wyłączenie osoba fizyczna (osoby fizyczne) z pełną zdolnością do czynności prawnych.

Fundację rodzinną utworzyć będzie można na podstawie oświadczenia fundatora w akcie założycielskim (1 lub więcej fundatorów) albo w testamencie (tylko 1 fundator). Konieczne ma być zachowanie formy aktu notarialnego dla tych czynności.

Podstawowe zasady działalności fundacji rodzinnej będzie określał statut ustalony przez fundatora. W statucie będzie można zamieścić postanowienia, zgodnie z którymi fundatorem fundacji rodzinnej może stać się współmałżonek fundatora lub jego zstępny (m.in. dziecko), który w chwili otwarcia spadku był współwłaścicielem mienia wnoszonego na podstawie testamentu do fundacji rodzinnej.

Z kolei beneficjentem, tj. osobą, która uzyska uprawnienie do świadczeń od fundacji rodzinnej, będzie mogła być osoba fizyczna oraz organizacja pożytku publicznego. Fundator będzie mógł w każdym czasie dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń lub mienia po likwidacji fundacji rodzinnej.

Ostateczny kształt jeszcze nieznany

W projekcie ustawy o fundacji rodzinnej uregulowano także modyfikacje w obszarze prawa spadkowego oraz skutki podatkowe związane z założeniem czy funkcjonowaniem fundacji rodzinnych. Zmiany przewidziano w szczególności w ustawie o podatku od spadków i darowizn, ustawie o pdop czy ustawie o pdof. W przypadku pierwszej z nich projektowane rozwiązania oparte są na założeniu, że w opodatkowaniu nabycia świadczeń fundacji rodzinnych należy respektować zasadę nieopodatkowania nabycia przez członków rodziny fundatora najbliżej z nim spokrewnionych. Fundacja rodzinna (fundacja rodzinna w organizacji) ma być podatnikiem CIT. Na tym etapie prac podkreślane jest, że rozwiązania prawne w kwestiach podatkowych mogą ewaluować. Ostateczny kształt tych regulacji może w praktyce przesądzić o tym, czy będzie to narzędzie, z którego chętnie korzystać będą założyciele biznesów rodzinnych. Według obecnej wersji projektu regulacje te mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. Projekt jest na etapie rządowych prac legislacyjnych (nr RCL UD172, stan na dzień oddania GP do druku).

autor: Ewelina Mentel-Wyrzychowska
Gazeta Podatkowa nr 44 (1815) z dnia 2021-06-02

Wydatki na samochody osobowe - objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl

Zakładanie firmy