Umowa barterowa a przychód

Barter, czyli umowa ustalana na zasadzie „usługa za usługę” lub „towar za usługę” nie oznacza ekwiwalentności świadczeń. Świadczenie każdej strony, a w konsekwencji przychód z tego tytułu – należy rozliczać niezależnie. Oczywiście strony z reguły dążą do tego, by świadczenia obustronne były tej samej wartości, niemniej nie jest to uznawane za regułę.

Wycenę świadczenia każdej ze strony należy ustalać zgodnie z zasadą wolnego rynku, oznacza to możliwość dużej dowolności – możliwe jest zatem, by dwa niezależne podmioty zawarły umowę, w której dokonają wzajemnych świadczeń, które w umowie wycenią równoważnie.

Przykład

A i B zawarli umowę – za usługę wykonaną przez A wycenianą na 100 zł w umowie B przekazuje 50 towarów wycenianych w umowie na 2 zł za sztukę. Rynkowo usługa warta jest 1000 zł, a towary 2 zł za sztukę. Strony uzgodniły jednak umownie, że tak wzajemnie ustalają wzajemną wartość świadczeń. Podmioty nie są ze sobą powiązane. Umowa nie będzie podważona – kształtowanie zgodnie z wolnym rynkiem pozwala na taką wycenę świadczeń w umowie.
 

Wycena w umowie nie jest jednak miernikiem tego, jaki podatnik powinien wykazać jako przychód podatkowy. Barter powoduje bowiem, że u każdej ze stron powstaje przychód wyceniany odrębnie. Wycena umowna nie wpływa zatem na wartość świadczenia.

Przykład

Podmiot A wynajmuje B mieszkanie w zamian za to podmiot B zobowiązuje się utrzymać je w czystości. Strony wyceniły barter na 100 zł. Podmiot B – najemca dla celów podatku dochodowego wycenia rynkowo wartość najmu na rynku w danej miejscowości – wartość rynkowa wynosi 1500 zł. W przychodach zobowiązany jest wykazać tę ostatnią wartość, a nie wartość wzajemnych świadczeń z umowy barterowej. Jednocześnie w kosztach może wykazać wartość faktyczną zatrudnienia firmy sprzątającej. Gdyby sprzątanie wykonał samodzielnie – rozliczenie kosztów nie będzie rozliczane podatkowo.
 

W przypadku podmiotów pozostających w relacjach inwestorskich, majątkowych, zarządczych i innych powodujących, że można je uznać za podmioty powiązane – umowy barterowe wyceniane muszą być według wartości rynkowych (relacja wartości świadczeń wzajemnych może zostać podważona). Ich obniżanie lub podwyższanie musi odbywać się z uwzględnieniem ryzyka podważenia wartości świadczeń przez organ podatkowy. Stąd między podmiotami powiązanymi warto umowy barterowe wyceniać w oparciu o te zasady, którymi posługują się organy przy ustalaniu rynkowości świadczenia, ewentualnie – zawierać je dopiero po ustaleniu z organem podatkowym – porozumienia cenowego.

Uwaga!

Pogląd o tym, że świadczenia barterowe niematerialne (np. wzajemna reklama) są neutralne podatkowo – jest mylny. O ile o takiej neutralności można mówić na gruncie VAT- podatnik tyle odliczy co będzie zmuszony naliczyć, o tyle dla celów podatku dochodowego podatnik generuje przychód, nie ponosząc równoważnych mu kosztów (np. często sporządzenie reklamy partnera nie spowoduje żadnych dodatkowych kosztów, natomiast własna reklama spowoduje przychód wyceniany według wartości rynkowej).