W 2025 roku mają zacząć obowiązywać zmiany dotyczące zwolnień lekarskich oraz kontroli prowadzonych przez ZUS. Nowe przepisy wprowadzą rewolucję w sposobie korzystania z L4, zasadach ich kontroli oraz warunkach, jakie muszą spełniać pracownicy. Co dokładnie zmieni się i jakie będą tego konsekwencje? Wyjaśniam.
Przepisy dotyczące zmian w L4 miały zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku, ale dokument wciąż jest procedowany. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej chce znieść całkowity zakaz pracy na L4 dodatkowo mają zmianie ulec zasady kontroli zwolnień przez ZUS, co i dla kogo się zmieni po wprowadzeniu przepisów? - tłumaczy ekspert radca prawny specjalizujący się w prawie ubezpieczeń społecznych Joanna Kawecka.
Kontrole ZUS — co mówią statystyki?
ZUS opublikował dane dotyczące kontroli zwolnień lekarskich w 2024 roku:
- W III kwartale skontrolowano ponad 115 tys. osób.
- Od stycznia do września ZUS przeprowadził 376 tys. kontroli, z czego wstrzymał wypłatę zasiłków chorobowych w 27,8 tys. przypadków.
Statystyki pokazują, że kontrole stają się coraz bardziej szczegółowe, a nieprawidłowości – surowo karane. Czy zmiany w L4 wpłyną na ilość kontroli i odbieranie zasiłku wyjaśnia radca prawny specjalizujący się w prawie ubezpieczeń społecznych Joanna Kawecka:
„Zgodnie z uzasadnieniem projektu istniejący stan prawny jest nieprzejrzysty i niedostosowany do obecnych potrzeb społecznych. Jedna z postulowanych zmian dotyczy zmiany przepisu art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis ten wskazuje sytuacje, kiedy ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego. Obecnie ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Natomiast co ciekawe — zmiany dotyczą również sytuacji gdzie ubezpieczony ma dwa tytuły do ubezpieczeń. Z projektu wynika, że możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a z drugiego tytułu wynagrodzenia za pracę co stanowi odejście od dotychczasowej zasady, zgodnie z którą każde wykonywanie pracy zarobkowej na rzecz jednego płatnika w okresie pobierania zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia u innego płatnika składek, pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego. Przyznam, że ciekawi mnie jak w praktyce będą przeprowadzane postępowania wyjaśniające przez ZUS. Zatem czy zmiany są na plus? To zapewne okaże się w „praniu”. Z jednej strony ustawodawca widzi konieczność zdefiniowania „pracy zarobkowej”, z drugiej otwiera furtkę posługując się stwierdzeniem dotyczącym koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia wymagają istotne okoliczności" – wskazuje radca prawny Joanna Kawecka.
Źródło: Shutterstock
Dotąd osoby przebywające na zwolnieniu lekarskim:
- Musiały powstrzymać się od wykonywania pracy, niezależnie od jej charakteru.
- Były zobowiązane stosować się do zaleceń lekarza, co w praktyce oznacza odpoczynek i leczenie.
- Każde naruszenie zasad, np. podjęcie pracy w trakcie zwolnienia, skutkowało utratą prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia.
Zmiany w L4 w 2025 roku
Procedowane zmiany w zwolnieniach lekarskich i kontrolach zakładają wiele zmian, które wpłyną na sytuację pracowników i pracodawców. Projekt zmian jest procedowany, ale zmiany mają obowiązywać już od tego roku. Zgodnie z zapisami projektowanych zmian nowe przepisy spowodują, że będzie możliwa:
1. Większa elastyczność w codziennych czynnościach
Pracownik na L4 będzie mógł wykonywać:
- Czynności dnia codziennego, np. spacer z psem czy zakupy.
- Czynności incydentalne, jeśli wymagają tego szczególne okoliczności, np. wystawienie faktury czy odpowiedź na pilnego maila.
To ogromna zmiana, która wprowadza większą swobodę dla pracowników, ale może budzić wątpliwości pracodawców.
2. Możliwość przebywania za granicą
Wskazany w zwolnieniu adres może znajdować się poza Polską, jeśli zaleci to lekarz. Oznacza to, że zwolnienie lekarskie może obejmować np. wyjazd na terapię do ciepłego kraju.
3. Praca dla jednego pracodawcy a zwolnienie u drugiego
Nowe przepisy wprowadzają możliwość orzeczenia niezdolności do jednej pracy przy jednoczesnej zdolności do innej. Przykładowo: osoba niezdolna do pracy fizycznej będzie mogła wykonywać pracę umysłową, jeśli lekarz to potwierdzi.
Co to oznacza dla pracodawców, przedsiębiorców i pracowników?
Dla pracodawcy
- Konieczność ścisłego monitorowania zasad wykorzystywania L4.
- Większe ryzyko nadużyć związanych z pracą dla innego pracodawcy podczas zwolnienia.
- Większa odpowiedzialność za weryfikację prawidłowości zwolnień.
Dla przedsiębiorcy
- Możliwość większej elastyczności w prowadzeniu działalności, nawet podczas zwolnienia.
- Ryzyko związane z kontrolami ZUS w kontekście nowych przepisów.
Dla pracownika
- Więcej swobody w codziennym życiu podczas L4.
- Możliwość legalnej pracy dla jednego pracodawcy przy zwolnieniu u innego.
- Konieczność szczególnej dbałości o przestrzeganie zasad L4, aby uniknąć wstrzymania zasiłku.
Nowe przepisy to krok w kierunku większej elastyczności, ale jednocześnie wymagają odpowiedzialnego podejścia zarówno od pracowników, jak i pracodawców. Warto pamiętać, że zmiany w L4 będą podlegały szczegółowym kontrolom ZUS, co może skutkować wzrostem liczby decyzji o wstrzymaniu zasiłków.