Od 26 kwietnia 2023 roku obowiązują, przepisy, które umożliwiają rodzicom dzieci do lat 8 korzystanie z elastycznej organizacji pracy. Jest to istotne udogodnienie dla pracujących rodziców, którzy chcą lepiej godzić obowiązki zawodowe z rodzinnymi. Wyjaśniamy, kto i kiedy może skorzystać z elastycznej formy zatrudnienia i jakie wnioski należy złożyć oraz czy oboje rodzice mogą jednocześnie korzystać z tego uprawnienia.
Definicja elastycznej organizacji pracy
Pojęcie „elastycznej organizacji pracy” zostało zdefiniowane w dyrektywie 2019/1158. Zgodnie z tą definicją, elastyczna organizacja pracy oznacza możliwość dostosowania przez pracownika jego harmonogramu pracy, w tym poprzez pracę zdalną, elastyczne rozkłady czasu pracy czy zmniejszenie wymiaru czasu pracy. Elastyczna organizacja pracy dla rodziców dzieci do lat 8 jest nowością w polskim kodeksie pracy. Wcześniej podobne uprawnienia przysługiwały głównie rodzicom dzieci do lat 4 i były znacznie bardziej ograniczone. Obecnie rodzice mogą korzystać z różnych elastycznych form zatrudnienia, co pozwala im lepiej godzić życie zawodowe z rodzinnym.
Kto może skorzystać z elastycznej organizacji pracy?
Każdy pracownik wychowujący dziecko do 8 roku życia może złożyć wniosek o elastyczną organizację pracy. Jeśli uprawnienie przysługuje obojgu rodzicom, muszą oni zdecydować, który z nich będzie korzystał z tego uprawnienia, ponieważ nie mogą korzystać z niego jednocześnie.
Źródło: Shutterstock
Dostępne formy elastycznej organizacji pracy
Zgodnie z nowymi przepisami rodzice w ramach elastycznej organizacji pracy mogą korzystać z:
- Pracy zdalnej
- Systemu przerywanego czasu pracy
- Systemu skróconego tygodnia pracy
- Systemu pracy weekendowej
- Ruchomego systemu pracy
- Indywidualnego rozkładu czasu pracy
- Obniżonego systemu czasu pracy
Praca zdalna dla rodziców dzieci do lat 8
W zakresie pracy zdalnej po nowelizacji w Kodeksie pracy znajdują się dwie regulacje, na podstawie których pracownicy mogą wnioskować o pracę w trybie zdalnym. Są to odrębne przepisy. W ramach elastycznej organizacji czasu pracy pracownik o pracę zdalną powinien zawnioskować na podstawie art. 188(1) kp. Zgodnie z tym przepisem Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy. Wniosek składa się w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.
System przerywanego czasu pracy
System przerywanego czasu pracy, to system, w którym w ustalonym harmonogramie pracy, przewiduje się więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby. Przerwa ta może trwać do 5 godzin. Nie jest ona wliczana do czasu pracy. Pracownik zachowuje wynagrodzenie adekwatne do wynagrodzenia za czas przestoju.
System skróconego tygodnia pracy
System skróconego tygodnia pracy, to system gdzie pracownik może wykonywać pracę przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy jednoczesnym zwiększeniu normy dobowej czasu pracy do 12 godzin (w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym miesiąca).
System pracy weekendowej
System pracy weekendowej, to system pracy, w którym pracownik pracuje wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Możliwe jest wydłużenie dnia pracy do 12 godzin (w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca).
Ruchomy czas pracy
Ruchomy czas pracy, to taki system pracy, w którym pracownik może rozpoczynać pracę o różnych godzinach (w ustalonym z pracodawcą przedziale godzinowym). Ruchomy czas pracy został uregulowany w art. 140(1) Kodeksu pracy, zgodnie z którym na pisemny wniosek pracownika może być stosowany rozkład czasu pracy przewidujący różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy lub przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy (ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi w tym przypadku pracy w godzinach nadliczbowych);
Indywidualny rozkład czasu pracy
To system pracy, gdzie pracownik może w ten sposób wykonywać pracę w sposób ustalony indywidualnie z pracodawcą, w ramach swojego systemu czasu pracy. Indywidualny rozkład czasu pracy uregulowano w art. 142 Kodeksu pracy, zgodnie z którym na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy, w ramach systemu pracy, którym pracownik jest objęty;
Obniżony system czasu pracy
Obniżony system czasu pracy, to system czasu pracy ustalony z pracodawcą polegający na zmniejszeniu etatu. Pracownik może zawnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy, musi jednak pamiętać, że wówczas otrzyma mniejsze wynagrodzenie.
Jak i kiedy złożyć wniosek o elastyczną organizację czasu pracy rodzica dziecka do lat 8?
Od 26 kwietnia 2023 roku, pracownik będący rodzicem dziecka do lat 8 ma prawo wnioskowania o elastyczne formy zatrudnienia. Żeby skorzystać z uprawnienia, pracownik powinien złożyć w terminie nie krótszymi niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.
Pracodawca może odmówić elastycznej organizacji pracy m.in. z uwagi na brak możliwości wykonywania przez pracownika pracy zdalnej lub też wykonywania pracy w ramach określonego systemu pracy. W sytuacji kiedy pracodawca odmawia zgody na elastyczną organizację pracy, musi swój wniosek uzasadnić.
Kodeks pracy nie przewiduje wzoru wniosku o elastyczną organizację pracy. Jednak wniosek powinien określać:
- Rodzaj elastycznej organizacji pracy, o jaką wnioskuje pracownik,
- Datę rozpoczęcia i zakończenia korzystania z elastycznej organizacji pracy,
- Przyczynę, dla której pracownik chce skorzystać z elastycznej organizacji pracy. Pracodawca musi odpowiedzieć na wniosek w ciągu 7 dni. Może odmówić elastycznej organizacji pracy ze względu na brak możliwości wykonywania przez pracownika pracy zdalnej lub w ramach określonego systemu pracy, uzasadniając swoją decyzję.