Samorząd terytorialny, tak jak każdy inny samorząd, w celu realizowania swoich zadań musi posiadać budżet. Jednym z ważniejszych wpływów budżetowych gminy, powiatu i województwa są podatki. Dzisiaj podatki lokalne (m.in. podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, czy podatek od środków transportowych) w całości zasilają budżet gminy. Ekspert tłumaczy planowane zmiany w finansowaniu samorządów
Budżet gminy, powiatu i województwa
Do budżetu gminy, ale również powiatu i województwa trafia określony procent podatków dochodowych płaconych przez osoby fizyczne i osoby prawne mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium danej jednostki. Gminy posiadają 39,34% udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych i 6,71% w podatku dochodowym od osób prawnych. Udział powiatów wynosi odpowiednio 10,25% i 1,40%, a województwa 1,60% i 14,75%.
Jak widać administracja samorządowa dysponuje 51,19% podatku PIT i 22,86% podatku CIT. W wyniku zmian w prawie podatkowym, takich jak podniesienie kwoty wolnej od podatku, wprowadzenie ryczałtu od dochodów spółek, czy rozszerzenia katalogu ulg podatkowych, wpływy jednostek samorządu terytorialnego w ostatnich latach znacząco spadły. Przełożyło się to też na wzrost zadłużenia.
MF planuje zmiany w sposobach partycypacji jednostek samorządu terytorialnego w PIT
Ministerstwo Finansów zapowiedziało jednak, że zamierza od 1 stycznia 2025 roku zmienić sposób partycypacji samorządu terytorialnego w podatku dochodowym. Gminy, powiaty i województwa od tej chwili miałyby nie otrzymywać części podatku dochodowego zapłaconego przez podatników, a otrzymywać od Skarbu Państwa kwoty równe określonej części dochodów podatników. Wysokość takiej partycypacji byłaby różna nie tylko ze względu szczebel administracji (gminna, powiatowa, wojewódzka), ale różniłaby się również między jednostkami tego samego szczebla.
Źródło: Shutterstock
4 kategorie dofinansowania
Z zapowiedzi resortu wynika, że dofinansowanie miałoby być oparte na czterech kategoriach: ekologicznym, wyrównawczym, oświatowym i rozwojowym.
W przypadku potrzeb ekologicznych brane będą pod uwagę formy ochrony przyrody znajdujące się na terenie danej jednostki oraz ich powierzchnia. Potrzeby wyrównawcze będą określane na podstawie dochodów podatkowych i potrzeb wydatkowych. Do potrzeb oświatowych zaliczona zostanie dotacja na wychowanie przedszkolne. Potrzeby rozwojowe będą natomiast obliczane jako 23% kwoty wydatków majątkowych pomniejszonych o równowartość wykonanych dochodów majątkowych z tytułu dotacji oraz środków przeznaczonych na inwestycje.
Rewolucyjne zmiany w finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego
Proponowane rozwiązanie w założeniu ma zmienić dotychczasową strukturę dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Obecnie wpływy z podatków dochodowych wynoszą 48%, a z subwencji ogólnej z budżetu państwa 52%. Wprowadzenie proponowanych zmian ma zmienić tę proporcję na 80% do 20%. Jednocześnie uzasadnieniem zmian jest uniezależnienie wpływów podatkowych do samorządu terytorialnego od regulacji podatkowych. Podnoszenie kwoty wolnej od podatku, czy korzystanie z ulg podatkowych nie zaburzy bowiem dochodów gmin, powiatów i województw.
Autor: Rafał Knap, radca prawny, kancelaria Graś i Wspólnicy