13.08 Wyjazdy do pracy w ramach umów międzyrządowych
Polacy mogą podejmować pracę u zagranicznych pracodawców na zasadach obowiązujących w kraju zatrudnienia, na podstawie indywidualnych umów zawieranych bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi bądź zawieranych za pośrednictwem upoważnionych organizacji lub instytucji. Podejmując w ten sposób pracę mają pełną swobodę wyboru pracodawcy i nie mają też jakichkolwiek obowiązków w stosunku do polskich urzędów czy instytucji związanych z rynkiem pracy – wyjątek stanowią osoby zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP) jako bezrobotne. Osoby te przed wyjazdem za granicę w celu poszukiwania pracy zgłaszają ten fakt do PUP, mają również obowiązek zgłoszenia do PUP informacji o podjęciu pracy za granicą.
Czy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej ułatwiło podejmowanie pracy za granicą?
Dzięki wejściu Polski do Unii Europejskiej podejmowanie pracy w państwach członkowskich UE i EFTA stało się znacznie łatwiejsze. Polacy mogą obecnie swobodnie podejmować zatrudnienie we wszystkich państwach członkowskich UE i EOG. Podejmując pracę w tych krajach nie trzeba starać się o pozwolenie na pracę, należy jednak pamiętać o obowiązujących, odmiennych w każdym z tych państw, przepisach związanych z rejestracją (np. pobytu lub pracy czy w urzędzie podatkowym), ubezpieczeniem społecznym itp. Ich nie przestrzeganie naraża na negatywne konsekwencje określone prawem danego państwa. Państwami, które jako ostatnie zniosły ograniczenia w dostępie do swoich rynków pracy, były Austria, Niemcy.
W Szwajcarii wymagane jest natomiast uzyskanie pozwolenia na pobyt. Od 1 maja 2011 r. warunki jego wydawania zostały złagodzone, jednak od 1 maja 2012 r. wprowadzone zostały kwotowe ograniczenia dla obywateli ośmiu państw UE (Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Słowenii, Słowacji i Węgier). Kontyngenty mają wynosić ok. 2 tys. pozwoleń rocznie.
Czy w celu podjęcia pracy sezonowej w krajach UE potrzebna jest wiza?
Nie, od 1 maja 2004 roku nie jest wymagana wiza z prawem do pracy, co dotyczy również wyjeżdżających do pracy sezonowej. Jedynym wymogiem prawnym jest posiadane ważnego dokumentu tożsamości (paszport/dowód osobisty). Ponadto w większości państw członkowskich obywatele UE zamierzający przebywać w danym państwie przez okres dłuższy niż trzy miesiące powinni wystąpić z wnioskiem o zarejestrowanie swojego pobytu.
Jak dochodzić swoich praw w przypadku gdy pracodawca nie dotrzymał warunków umowy?
Spory wynikające ze stosunków pracy zawartych z pracodawcą zagranicznym rozstrzygają sądy pracy kraju przyjmującego. Brak jest regulacji prawnych określających zasady rozpatrywania skarg na pracodawców zagranicznych. Poszkodowany powinien również, jeszcze przed powrotem do kraju, za granicą powiadomić o naruszeniu swoich praw właściwy dla miejsca pobytu polski konsulat.
Czy okresy pracy za granicą będą zaliczane do emerytury?
Aby praca za granicą zaliczana była do emerytury musi być odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. Zazwyczaj nie ma problemu w przypadku zatrudnienia długoterminowego za granicą. Odmiennie natomiast sprawa może się mieć w przypadku zatrudnienia krótkookresowego względnie sezonowego. W niektórych państwach pracodawcy nie przestrzegali obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie. wskutek tego osoby tam zatrudnione nie nabyły prawa do emerytury, takie przypadki zdarzały się np.: w Hiszpanii. Inaczej jeszcze ma się sprawa z zatrudnieniem sezonowym w Niemczech, gdzie do tej pory osoby zatrudnione do 50 dni roboczych były zwolnione z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie w przypadku, gdy przedstawiły pracodawcy dokument potwierdzający fakt posiadania ubezpieczenia w Polsce.
Co to jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ)?
Karta EKUZ uprawnia do uzyskiwania świadczeń zdrowotnych podczas pobytu w państwach członkowskich UE/EOG i Szwajcarii. Karta jest wydawana wyjeżdżającym czasowo (wyjazd turystyczny, czasowy pobyt u rodziny, krótką podróż służbową, oddelegowanie do pracy za granicą, praca na własny rachunek) i potwierdza ubezpieczenie w Polsce, prawo do jej otrzymania mają osoby ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia. Jeżeli celem wyjazdu jest podjęcie pracy w innym państwie członkowskim to EKUZ ważna jest tylko do momentu podjęcia pracy. Od pierwszego dnia pracy, osoba powinna być ubezpieczona w kraju, w którym wykonuje pracę.
Uprawnienia z EKUZ dotyczą tylko publicznych placówek służby zdrowia a te funkcjonują inaczej w każdym z państw. Punkty informacyjne NFZ (www.nfz.gov.pl) informują o przysługujących świadczeniach w poszczególnych krajach Unii Europejskiej oraz wysokości wnoszonych dopłat przez osoby korzystające z pomocy medycznej. Za leczenie prywatne pacjent musi zapłacić we własnym zakresie.
Czy dyplom i kwalifikacje zawodowe uzyskane w Polsce są uznane w innym państwie członkowskim UE/EOG?
Każdy kraj posiada własne przepisy regulujące uznawanie wykształcenia. Ośrodki NARIC (National Acadmic Recognition and Information Centre) w danym kraju udzielają szczegółowych informacji o uznawalności wykształcenia do celów akademickich. Adresy ośrodków dostępne są na stronie www.enic-naric.net.
Natomiast uznawanie kwalifikacji zawodowych zależy od rodzaju zawodu. W przypadku zawodów regulowanych (których wykonywanie zależy od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określanych w odrębnych przepisach państwowych i korporacyjnych) obowiązują odpowiednie dyrektywy UE. Jeśli zawód nie jest regulowany, kwalifikacje uznaje pracodawca.
W Polsce informacji w tym zakresie udziela Departament Nadzoru i Organizacji Szkolnictwa Wyższego w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Informacje dostępne są również na stronie: http://www.nauka.gov.pl/szkolnictwo-wyzsze/system-szkolnictwa-wyzszego/mobilnosc-akademicka-i-zawodowa/uznawanie-wyksztalcenia/.
Czy pracodawca niemiecki odprowadza składki do ZUS za polskich pracowników sezonowych?
Od lipca 2005 r. pracodawca niemiecki zobowiązany jest do opłacania składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych za zatrudnione osoby, które podjęły pracę w trakcie płatnego urlopu wypoczynkowego; od sezonu 2006 r. również od osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą oraz osób ubezpieczonych w KRUS. Natomiast pozostałe osoby w dalszym ciągu podlegają przepisom ustawodawstwa niemieckiego i ewentualne składki na ubezpieczenie społeczne pracodawca niemiecki powinien odprowadzać za nie do właściwej instytucji ubezpieczeniowej w Niemczech.
Jaka jest możliwość pracy w Szwajcarii?
W dniu 18 kwietnia br. rząd szwajcarski zdecydował się na wprowadzenie (z dniem 1 maja br.) klauzuli ochronnej, polegającej na tymczasowym przywróceniu kwot zatrudnienia dla pracowników z ośmiu nowych państw członkowskich UE, w tym dla Polski. Kwota ta została ustalona na 2 tys. zezwoleń rocznie i dotyczy zezwoleń pobytowych wydawanych na okres od 1 roku do 5 lat (typ „B”). Przed upływem roku obowiązywania klauzuli, a więc do maja 2013 r., ma dojść do ponownej oceny wpływu imigracji z ww. państw na szwajcarski rynek pracy, co może skutkować zniesieniem ograniczeń kwotowych bądź przedłużeniem ich obowiązywania – maksymalnie do maja 2014 r.
Źródło: MPiPS