Świadczenia w ZFŚS a VAT

19.01 Świadczenia w ramach ZFŚS a status podatnika VAT

Pracodawcy, którzy utworzyli ZFŚS są zobowiązani do administrowania środkami funduszu, przy czym sposób dysponowania nimi jest ograniczony przepisami ustawy o ZFŚS oraz ewentualnie aktami wewnętrznymi obowiązującymi w przedsiębiorstwie (np. regulaminem zakładowej działalności socjalnej). Pojawia się, więc pytanie, czy przedsiębiorca dokonujący świadczeń finansowanych z ZFŚS działa jako podatnik VAT?

Zwróć uwagę, że przepisy ustawy o VAT nie regulują bezpośrednio tej kwestii, dlatego też konieczne jest odniesienie do ogólnych zasad dotyczących opodatkowania VAT. Z reguł konstrukcyjnych VAT wynika, że podmiot dokonujący czynności opodatkowanej powinien w stosunku do tej czynności występować jako podatnik VAT (ang. taxable person acting as such). W konsekwencji dokonując analizy kwestii opodatkowania VAT konkretnej czynności (transakcji), konieczne jest dokonanie ustalenia, czy dany podmiot występuje jako podatnik VAT, a więc podmiot prowadzący w odniesieniu do tej czynności samodzielną działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są:

• osoby prawne o jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz
• osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Przez działalność gospodarczą należy przy tym rozumieć wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Biorąc pod uwagę powyżej wskazaną regulację oraz cechy charakterystyczne ZFŚS należy przyjąć, że pracodawca nie jest podatnikiem VAT w zakresie, w jakim dokonuje czynności administrowania ZFŚS (np. poprzez dofinansowanie urlopów dla pracowników i ich rodzin lub poprzez udzielenie pożyczki ze środków funduszu). Należy uznać, że przedsiębiorca zobowiązany do utworzenia i administrowania ZFŚS podejmuje w takich przypadkach działania techniczne o charakterze nieodpłatnym, które pozostają całkowicie poza prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Przedsiębiorcy nie rozpoczynają i nie prowadzą przecież działalności gospodarczej w celu dysponowania ZFŚS i po to, aby w jego ramach dokonywać świadczeń na rzecz pracowników.

Przedsiębiorcy wykonują te czynności tylko dlatego, że taki obowiązek nakłada na nich ustawa o ZFŚS. Stąd też podmiot dokonujący świadczeń na rzecz swoich pracowników finansowanych z ZFŚS, nie działa w charakterze podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT. W konsekwencji świadczenia tego rodzaju nie mogą być zakwalifikowane jako czynność podlegająca opodatkowaniu. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Tytułem przykładu wskazać można wyrok NSA z 2 września 2008 r. (sygn. akt I FSK 1076/07), wyrok WSA w Warszawie z 8 czerwca 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 423/09) czy wyrok WSA we Wrocławiu z 18 lutego 2010 r. (sygn. I SA/Wr 1769/09).

Zwróć uwagę, iż takie zaklasyfikowanie czynności administrowania ZFŚS ma znaczenie nie tylko dla samego braku obowiązku podatkowego w VAT. Istotną konsekwencją tego stanu rzeczy są:

• Brak istnienia po stronie pracodawców obowiązków o charakterze technicznym (np. wystawianie faktur dokumentujących świadczenie).
• Zakaz odliczania podatku naliczonego przy zakupie na rzecz swoich pracowników towarów i usług.