Na stronie Rządowego Centrum Legislacji w dniu 24 czerwca 2025 r. opublikowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych. Inicjatywa legislacyjna została przygotowana przez Ministerstwo Zdrowia i stanowi realizację obowiązku implementacji unijnej dyrektywy dotyczącej zdrowia pracowników narażonych na azbest.
Nowe jednostki chorobowe na liście chorób zawodowych
Zgodnie z projektem, planowane jest poszerzenie katalogu chorób zawodowych o dwa nowotwory, które – zgodnie z aktualną wiedzą medyczną – mogą być skutkiem przewlekłej ekspozycji na pył azbestowy:
- rak jajnika,
- nowotwór złośliwy układu żołądkowo-jelitowego.
Rozszerzenie listy ma na celu dostosowanie krajowych regulacji do aktualnych standardów ochrony zdrowia pracowników oraz zapewnienie odpowiednich świadczeń osobom dotkniętym chorobami mającymi związek z wykonywaną pracą.
Uzasadnienie regulacji i skutki społeczne
W Ocenie Skutków Regulacji wskazano, że zmiana może dotyczyć około 8 tysięcy osób, które w przeszłości lub obecnie wykonują pracę w warunkach narażenia na działanie azbestu, w tym pracowników firm zajmujących się usuwaniem wyrobów zawierających ten materiał oraz inspektorów nadzorujących przestrzeganie przepisów w tym zakresie.
Dane Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi wskazują, że w okresie ostatnich 20 lat przeprowadzono ponad 34 tysiące badań wśród byłych pracowników zakładów związanych z przemysłem azbestowym, diagnozując ponad 2400 przypadków chorób zawodowych – w tym nowotworów, z których najczęściej rozpoznawano raka płuca oraz międzybłoniaka opłucnej.
Co istotne, zgodnie z OSR, zmiana nie powinna generować dodatkowych obciążeń dla pracodawców, gdyż większość zakładów stosujących azbest została zlikwidowana, a okres utajenia (latencji) chorób nowotworowych powoduje, że są one wykrywane zwykle wiele lat po zakończeniu pracy zawodowej.
Świadczenia przysługujące z tytułu choroby zawodowej
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2025 r. poz. 257, z późn. zm.), osobom, u których stwierdzono chorobę zawodową, a także – w określonych przypadkach – członkom ich rodzin, przysługuje szereg świadczeń, w tym:
- zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- jednorazowe odszkodowanie,
- renta z tytułu niezdolności do pracy,
- renta rodzinna (w przypadku śmierci ubezpieczonego na skutek choroby zawodowej).
Planowana nowelizacja stanowi istotny krok w kierunku dostosowania przepisów krajowych do współczesnych realiów i wiedzy naukowej w zakresie zagrożeń wynikających z kontaktu z azbestem. Dla osób dotkniętych skutkami takiego narażenia oznacza to możliwość dochodzenia należnych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych.