Poznaj praktyczne rozwiązania problemów ze stosowaniem ulgi na złe długi

31.01 Poznaj praktyczne rozwiązania problemów ze stosowaniem ulgi na złe długi

Podatnik, który chce skorzystać z ulgi na złe długi, może mieć problem z uzyskaniem potwierdzenia, że jego dłużnik był w danym momencie czynnym podatnikiem VAT.

Pamiętaj, iż przepisy o uldze na złe długi wymagają, aby:

• dłużnik w chwili dokonywania transakcji był czynnym podatnikiem VAT, nie będącym w trakcie postępowania upadłościowego ani likwidacji (art. 89a ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT),
• w dniu dokonania korekty zarówno wierzyciel, jak i dłużnik byli czynnymi podatnikami VAT (art. 89a ust. 2 pkt 3 ustawy o VAT).

Zapobiegliwi wierzyciele występują więc do urzędów skarbowych o potwierdzenie czy dłużnik rzeczywiście miał/ma status czynnego podatnika VAT. Daje im do tego prawo art. 96 ust. 13 ustawy o VAT, zgodnie z którym na wniosek zainteresowanego naczelnik urzędu skarbowego jest obowiązany potwierdzić czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.

We wniosku o potwierdzenie statusu dłużnika wierzyciele wskazują daty dokonania sprzedaży i datę bieżącą. I tu spotyka ich niemiła niespodzianka. Nierzadko w odpowiedzi uzyskują bowiem informację o statusie podatkowym dłużnika tylko na dzień wydania wniosku. A bywa też, że w ogóle spotykają się z odmową wydania zaświadczenia.

Urzędy skarbowe twierdzą, że na podstawie art. 96 ust. 13 ustawy o VAT mogą wydać zaświadczenie potwierdzające status podatnika tylko na dzień wydania tego dokumentu. Czy słusznie? Jak się ma do tego art. 306a § 4 Ordynacji podatkowej (dalej: Op) zgodnie, z którym zaświadczenie wydaje się w granicach żądania wnioskodawcy?

Niestety, zaświadczenie potwierdza stan faktyczny lub prawny istniejący w dniu wydania tego dokumentu. Ta podstawowa zasada wynika z art. 306a § 3 Op. Pojawia się, więc pytanie, czy urząd może potwierdzić w zaświadczeniu stan istniejący w innym dniu niż dzień wydania dokumentu?

Problem z uzyskaniem potwierdzenia na dzień korekty

Jeśli chodzi o potwierdzenie przez urząd, że dłużnik jest na dzień dokonania korekty czynnym podatnikiem VAT, to szanse są małe. Podatnik – wierzyciel musiałby, bowiem skorygować podatek należny VAT (czyli skorzystać z ulgi) w tym samym okresie rozliczeniowym, na jaki przypada dzień wystawienia przez urząd zaświadczenia. A przecież nie ma tu dowolności.

Przepisy wymagają, by wierzyciel skorygował podatek należny w rozliczeniu ten za okres rozliczeniowy, w którym upłynął 14-dniowy termin na uregulowanie przez dłużnika zaległości (termin ten liczy się od otrzymania przez dłużnika zawiadomienia o zamiarze skorzystania z ulgi, a podatnik – wierzyciel musi mieć potwierdzenie odbioru tego zawiadomienia).

Nie można więc wystąpić o zaświadczenie za wcześnie, bo – jak stwierdził Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie w postanowieniu z 5 listopada 2007 r. (1471/VUR1/443-106/5/07/MO): […] Wydane zaświadczenie w trybie art. 306a Ordynacji podatkowej przed skorygowaniem przez wierzyciela podatku należnego (lub też kopia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-5 wydanego przed skorygowaniem podatku należnego) nie potwierdzają, że na dzień dokonania korekty dłużnik jest podatnikiem czynnym.

Może się więc zdarzyć, że podatnik dostanie z urzędu skarbowego informację, iż dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT, ale w momencie, gdy będzie korygował podatek należny w ramach ulgi na złe długi, dłużnik nie będzie miał już tego statusu.

Zaświadczenie dotyczące chwili transakcji

Podobny problem występuje w praktyce z uzyskaniem zaświadczenia o tym, że dłużnik w chwili dokonywania transakcji był czynnym podatnikiem VAT. W tym przypadku wierzyciel spotka się z argumentem, że zaświadczenie może potwierdzać stan faktyczny lub prawny istniejący w dniu wydania tego dokumentu, a nie stan wcześniejszy. Może się zatem okazać, że w czasie, gdy transakcja miała miejsce, dłużnik nie dopełnił obowiązku rejestracji jako podatnik VAT czynny.

W tym wypadku jednak odmowa wydania zaświadczenia na dzień wskazany przez wierzyciela wydaje się aż nazbyt formalistyczna. Przypomnijmy bowiem, że organ podatkowy ma obowiązek wydać zaświadczenie, jeżeli chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów lub z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu (art. 306b § 1 Op).

Jeżeli więc na podstawie prowadzonej przez urząd podatkowy ewidencji, rejestrów lub z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu można ustalić czy dłużnik był w chwili dokonywania transakcji czynnym podatnikiem VAT, to nie powinno być przeszkód, żeby urząd takie zaświadczenie wydał.

Jeśli natomiast okazałoby się, że dłużnik nie miał takiego statusu, wówczas organ powinien wydać postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia. Na takie postanowienie służy przynajmniej zażalenie.

Niepotrzebne dokumenty?

Pojawia się również pytanie o to, jak postąpić w przypadku, gdy urząd odmawia wydania zaświadczenia na inny dzień niż dzień jego wydania? Należy zwrócić uwagę, że art. 89a ustawy o VAT nie stanowi o tym, jakie dokumenty mają potwierdzać, iż wierzyciel i dłużnik byli czy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Nie nakłada też na podatnika obowiązku posiadania odpowiednich dokumentów. Wydaje się jednak, że marna to pociecha dla zapobiegliwego podatnika, który chce mieć pewność, że może skorzystać z ulgi.

Podstawa prawna:

• art. 306a-306n ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.);
• art. 89a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).

Piotr Małek
specjalista ds. podatków