27.11 Podatek od nieuregulowanych należności można odzyskać
Na koniec roku podatkowego warto sprawdzić możliwość zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów. W przypadku spełnienia ustawowo określonych warunków, podatnik może odzyskać uprzednio zapłacony podatek od sprzedaży towarów bądź usług, za które kontrahent nie zapłacił, poprzez zaliczenie kwot wierzytelności bądź odpisów aktualizacyjnych do kosztów uzyskania przychodów.
Ważne właściwe udokumentowanie
Punktem wyjścia do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów jest jej uprzednie zarachowanie jako przychód należny. Tym samym możliwość ta dotyczy wierzytelności z tytułu z tytułu sprzedaży towarów, świadczenia usług, od których w przeszłości został zapłacony podatek dochodowy.
Kolejnym warunkiem odpowiednie udokumentowanie nieściągalności wierzytelności (tj. przy pomocy dokumentów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 25 a w zw. z ust. 2 ustawy o CIT). Należą do nich:
- postanowienie sądu w sprawie oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku oraz postanowienie sądu o umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania; postanowienia sądu o ukończeniu postępowania upadłościowego
- protokół sporządzony przez podatnika, stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty
Przykład:
W księgach rachunkowych podatnika widnieje nieprzedawniona wierzytelność z tytułu dostawy towarów handlowych wobec spółki X na kwotę 100.000 zł netto (podatnik odzyskał podatek VAT z tytułu przedmiotowej sprzedaży w ramach tzw. ulgi na złe długi). Podatek dochodowy z tytułu sprzedaży towarów został zapłacony przez podatnika. Wierzytelność ta została zgłoszona przez podatnika w trakcie postępowania upadłościowego spółki X. W listopadzie 2012 r. podatnik otrzymał postanowienie sądu o umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, ponieważ majątek spółki X nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Przy ustalaniu wysokości zaliczki na podatek dochodowy za miesiąc listopad 2012 r. podatnik ma prawo do zaliczenia kwoty 100.000 zł jednorazowo do kosztów uzyskania przychodów. Tym samym „odzyska” on podatek zapłacony z tytułu osiągnięcia przychodu z dokonanej sprzedaży na rzecz spółki X.
Odpis aktualizacyjny również można zaliczyć do kosztów
Aby zaliczyć odpisy aktualizacyjne od wierzytelności, utworzone zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, do kosztów uzyskania przychodów należy uprawdopodobnić ich nieściągalność. Uprawdopodobnienie nieściągalności może nastąpić w szczególności w przypadku:
- śmierci dłużnika, wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej, postawienia w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku,
- wszczęcia postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu w rozumieniu prawa upadłościowo naprawczego,
- potwierdzenia wierzytelności prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowania jej na drogę postępowania egzekucyjnego,
- kwestionowania wierzytelności przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.
Należy mieć jednak na uwadze, iż w przypadku uregulowania, umorzenia, przedawnienia lub odpisania wierzytelności jako nieściągalnej, część wierzytelności, od której dokonano odpisu aktualizującego uznanego jako koszt uzyskania przychodu, należy opodatkować.
Przykład:
Spółka posiada wierzytelność z tytułu wykonania usługi budowlanej na kwotę brutto 61 500 zł (50.000 zł netto + 11.500 VAT). Dłużnik nie jest w stanie uregulować zobowiązania z uwagi na trudną sytuację finansową. W opinii spółki istnieje duże prawdopodobieństwo, iż dłużnik nie ureguluje zobowiązania. Z tego powodu kierownik jednostki podjął decyzję o utworzeniu odpisu aktualizacyjnego na całą kwotę wierzytelności i jednocześnie wystąpieniu na drogę postępowania sądowego. W takiej sytuacji spółka ma prawo zaliczyć odpis aktualizacyjny w wysokości 50.000 zł do kosztów uzyskania przychodów. Podatek VAT w wysokości 11.500 zł może zostać odzyskany bezpośrednio z urzędu skarbowego w przypadku spełnienia warunków do zastosowania tzw. ulgi na złe długi. W przypadku ewentualnego uregulowania wierzytelności przez dłużnika, spółka powinna rozwiązać odpis aktualizacyjny i opodatkować jego kwotę.
Alternatywne sposoby „odzyskania” podatku od nieuregulowanych wierzytelności
W przypadku gdy przedsiębiorca jest świadomy, iż wierzytelności nie uda się ściągnąć, może skorzystać z możliwości umorzenia wierzytelności. Potrzebna jest do tego zgoda dłużnika (np. w formie oświadczenia). Wartość umorzonych wierzytelności może stanowić koszt uzyskania przychodów, jeżeli były one potraktowane jako przychód należny.
Alternatywnie można rozważyć sprzedaż wierzytelności np. na rzecz firmy windykacyjnej. Strata taka może stanowić koszty uzyskania przychodów, jeżeli wierzytelność uprzednio została zarachowana jako przychód należny.
Marcin Sobieszek
doradca podatkowy, Partner w ATA Finance
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. ATA Tax Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.