Co robić, gdy współmałżonek odda w najem wspólne mieszkanie bez naszej wiedzy, a fiskus zażąda zapłaty podatku?
Wśród różnych sposobów wykorzystywania nieruchomości w celach zarobkowych, bardzo popularne jest ich wynajmowanie. Z perspektywy właściciela nieruchomości taka transakcja nie oznacza jednak samych korzyści – z tytułu przychodów z najmu musi się on bowiem odpowiednio rozliczyć się z fiskusem. Rozliczenie przychodów z powyższego tytułu w małżeństwie, które nie ma rozdzielności majątkowej może rodzić dodatkowe problemy, jeżeli jeden ze współmałżonków o fakcie najmu nic nie wiedział.
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zgodnie z przepisami ustawy o PIT, źródłem przychodu dla osoby fizycznej jest m.in. najem, oraz inne umowy o podobnym charakterze. Przychód osiągany przez małżonków z tytułu wspólnej własności określa się dla każdego z nich proporcjonalnie do
 |
|
Zapraszamy na bezpłatne dyżury |
jego prawa w udziale w zysku i co do zasady łączy się z pozostałymi podlegającymi opodatkowaniu przychodami, a w przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Pewnym odstępstwem od tej generalnej zasady jest możliwość złożenia pisemnego oświadczenie o opodatkowaniu całości dochodu osiągniętego z najmu tylko przez jednego z małżonków – warunkiem jest jednak istnienie wspólności majątkowej. Jest to jednakże jedynie wyjątek od reguły, a zatem w przypadku braku takiego oświadczenia podatek od dochodu z najmu wspólnej nieruchomości powinni uiścić oboje małżonkowie – albowiem oboje osiągnęli przychód.
W tym miejscu koniecznym jest jednak odwołanie się do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W przypadku bowiem małżonków, pomiędzy którymi istnieje wspólnota małżeńska, aby doszło do skutecznego zawarcie umowy najmu lokalu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka. Na taki warunek wskazuje przepis art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym zgoda drugiego małżonka jest potrzebna m. in. do dokonania czynności prawnej prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków. W myśl § 4 tego przepisu jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Umowa zawarta przez małżonka bez zgody drugiego małżonka jest dotknięta sankcją określaną jako bezskuteczność zawieszona. Umowa taka nie wywołuje skutków prawnych zamierzonych przez strony. Jeżeli jednak małżonek potwierdzi taką umowę, staje się ona ważna już od chwili jej zawarcia. Potwierdzenie powoduje więc ustanie stanu bezskuteczności zawieszonej, a umowa rodzi wówczas skutek ex tunc, tj. od chwili jej zawarcia.
Wobec powyższego należy zatem stwierdzić, że umowa zawarta przez małżonka bez wymaganej zgody drugiego z małżonków, a także bez jej późniejszego zatwierdzenia jest w świetle obowiązujących przepisów nieważna od samego początku, a więc od momentu jej zawarcia. Jeżeli zatem małżonek nie wyraził zgody na zawarcie umowy, to brak jest podstaw do twierdzenia, że powstały z tytułu najmu przychód osiągnęli oboje w częściach równych. Na potwierdzenie powyższego warto wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2013 r. (sygn. I SA/Łd 1488/12), który również potwierdził, że: „Przychody ze wspólnej własności, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy przez małżonków między którymi istnieje wspólność majątkowa, precyzuje art. 8 ust. 3 u.p.d.o.f., wskazując na źródła określone w art. 10 ust. 1 pkt 6. W celu uzyskania przychodu z tego źródła, konieczne jest skuteczne zawarcie umowy wymienionej w art. 10 ust. 1 pkt 6. Jeżeli do zawarcia takiej umowy nie dochodzi – przychód uzyskany w wyniku rozporządzenia rzeczą wspólną przez jednego małżonka, bez wymaganej zgody drugiego – nie pochodzi ze źródła, o którym mowa w tym przepisie”. Zatem w świetle powyższego wyroku zanim organ podatkowy zażąda zapłaty podatku od małżonka, który nie wiedział lub nie wyraził zgody na wynajem wspólnego lokalu, powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy zawarta umowa najmu jest w świetle prawa ważna, a dopiero następnie może dokonać oceny powstałych skutków podatkowych.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.