02.08 Kiedy pracownik ma prawo żądać płatnego zwolnienia ze świadczenia pracy
Na każdym pracowniku zatrudnionym na podstawie stosunku pracy ciąży obowiązek sumiennego i starannego wykonywania pracy. Są jednak takie sytuacje kiedy to właśnie pracodawca zobowiązany jest zwolnić od pracy pracownika i wypłacić mu za ten czas wynagrodzenie.
Stosunek pracy nakłada na pracownika szereg obowiązków których pracownik nie może uniknąć. Jedną z podstawowych powinności jest przestrzeganie ustalonego z pracodawcą czasu pracy. Oznacza to, że każda nieusprawiedliwiona nieobecność pracownika jest naruszeniem obowiązków wynikających ze stosunku pracy za które grozi pracownikowi szereg negatywnych konsekwencji. Są jednak i takie sytuacje kiedy to właśnie pracownik ma prawo żądać od pracodawcy dni wolnych od pracy.
Zwolnienie z tytułu niezdolności do pracy
Każdy pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby ma prawo do dni wolnych od pracy a także wynagrodzenia chorobowego za ten czas. Podstawą zwolnienia jest uzyskanie od lekarza druku ZUS ZLA zwanego kiedyś L-4. Wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę za okres 33 dni niezdolności do pracy w ciągu każdego roku kalendarzowego w którym pracuje. Warto wiedzieć, że okresu tego nie liczy się proporcjonalnie do czasu pracy w danym roku, zatem nawet w pierwszym roku nawiązania stosunku pracy, pracownikowi przysługuje całe 33 dni pobierania wynagrodzenia chorobowego.
Zwolnienie z tytułu wystąpienia szczególnych okoliczności
Zwolnienie od pracy z zachowaniem wynagrodzenia przysługuje pracownikowi również z tytułu wystąpienia szczególnych okoliczności w jego życiu. Mamy wówczas do czynienia z prawem pracownika do tzw. urlopu okolicznościowego.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 ze zm.) pracownik ma prawo do jednego lub dwóch dni wolnego, które przyznane są razem lub osobno:
- w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy – pracownikowi przysługują dwa dni urlopu okolicznościowego,
- w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką – jeden dzień urlopu okolicznościowego.
Zatem ilość dni urlopu okolicznościowego zależy od ważności zdarzenia i pokrewieństwa z pracownikiem.
Płatne wolne na poszukiwanie nowej pracy
Możliwość uzyskania dodatkowych, odpłatnych dni wolnych na poszukiwanie pracy przez pracownika jest jednym z uprawnień wynikających bezpośrednio z przepisów Kodeksu Pracy. Zgodnie z artykułem 37§1 tej ustawy, pracownikowi w okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonywanego przez pracodawcę, przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Wymiar dodatkowego wolnego uzależniony jest od długości okresu wypowiedzenia i wynosi:
- 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia,
- 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Warto podkreślić, że dodatkowe dni wolne od pracy przysługują wyłącznie w przypadku wypowiedzenia następującego z woli pracodawcy. Oznacza to, że wolne dni nie przysługują pracownikowi, który sam wypowiada umowę bądź rozstaje się z pracodawcą na podstawie porozumienia stron.
Urlop na żądanie
Pracodawca jest zobowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik musi jednak zgłosić żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Warto przy tym pamiętać, że pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie wyłącznie w sytuacjach wyjątkowych spowodowanych szczególnymi potrzebami pracodawcy.
Zwolnienie ze świadczenia pracy – przypadki szczególne
Pracodawca zobowiązany jest zwolnić pracownika od pracy również w przypadku wystąpienia szczególnych, niecodziennych sytuacji. Ich szczegółowe wyróżnienie zawiera rozporządzenie MPiPS z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień z pracy (Dz.U. 2011 nr 210 poz. 1253). Zgodnie z nim pracodawca zobowiązany jest zwolnić z świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia jeżeli:
- pracownik otrzymał wezwanie do osobistego stawienia się przed organem wojskowym – wówczas zwolnienie przysługuje na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania,
- pracownik otrzymał wezwanie do stawienia się do organu administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenie,
- pracownik otrzymał wezwanie w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń – łączny wymiar zwolnienia z tego tytułu nie może jednak przekroczyć 6 dni,
- pracownik będący członkiem komisji pojednawczej zobowiązany jest do wzięcia udziału w posiedzeniu tej komisji,
- pracownik zobowiązany jest do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych (przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, gruźlicy oraz chorób wenerycznych),
- pracownik otrzymał wezwanie do uczestniczenia w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez NIK,
- pracownik (krwiodawca) wyraża chęć oddania krwi – zwolnienie przysługuje na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi a także przeprowadzenia niezbędnych badań,
- pracownik prowadzi zajęcia dydaktyczne w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej, w jednostce badawczo-rozwojowej lub na kursie zawodowym – zwolnienie przysługuje na czas zajęć i nie może przekraczać 6 godzin tygodniowo i 24 miesięcznie.
- pracownik będący członkiem radu nadzorczej działającej u zatrudniającego go pracodawcy zobowiązany jest do stawienia się na posiedzeniu tej rady,
- pracownik będący członkiem ochotniczej straży pożarnej, ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia ratunkowego zobowiązany jest do uczestniczenia w akcji ratunkowej.
Iwona Karkus
VAT.pl