Od stycznia tego roku podatnicy mogą gromadzić środki na przyszłość w ramach tzw. indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). Wprowadzenie tej instytucji ma na celu promowanie samodzielnego gromadzenia dodatkowych oszczędności na emeryturę. Główną zachętą do inwestowania w IKZE jest zapewnienie podatnikom prawa do ulgi podatkowej, dzięki której mają oni realną możliwość pomniejszenia swoich zobowiązań podatkowych. Na tym tle pojawił się jednak problem kto może skorzystać z tej ulgi w sytuacji gdy środki są wpłacane na IKZE nie przez oszczędzającego ale przez np. jego osobę bliską.
Przypomnijmy, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. 2004 r. Nr 116, poz.1205 z późn. zm.) oszczędzający na IKZE ma prawo do odliczenia od dochodu wpłat na IKZE na zasadach i w trybie określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli na podstawie umowy o prowadzenie IKZE gromadzi oszczędności tylko na jednym IKZE. Należy podkreślić, że na IKZE oszczędności może gromadzić wyłącznie jeden oszczędzający. Przy czym oszczędzającym jest osoba fizyczna, która gromadzi środki na IKZE, natomiast przez wpłatę należy rozumieć wpłatę środków pieniężnych dokonywaną przez oszczędzającego na IKZE.
Podatnik podejmując zatem decyzję o rozpoczęciu gromadzenia oszczędności w ramach IKZE ma prawo do skorzystania z ulgi podatkowej, o której mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT. Przepis ten wskazuje, iż podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot wpłat na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego dokonanych przez podatnika w roku podatkowym, do wysokości określonej w przepisach o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego.
Warto w tym miejscu zauważyć, że regulacje ustawy o PIT nie zawierają żadnych innych dodatkowych warunków uprawniających do skorzystania z ulgi podatkowej w ramach IKZE. Oznacza to, że o możliwości jej zastosowania w rozliczeniu za dany rok podatkowy ostatecznie decydować będzie okoliczność uszczuplenia majątku podatnika o zrealizowane w roku podatkowym wpłaty na IKZE, których wysokość będzie mieściła się w przysługującym limicie oraz możliwość udokumentowania przez podatnika poniesionych w tym zakresie wydatków.
Zgodnie zatem z literalną wykładnią znowelizowanego art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT, prawo do ulgi odnosi się jedynie do wpłat na IKZE faktycznie poniesionych przez podatnika, a więc tych wydatków, które definitywnie uszczuplą jego majątek.
Należy zatem stwierdzić, że skoro na koncie IKZE oszczędzać może wyłącznie jego posiadacz, to tylko i wyłącznie jemu w związku z ponoszonymi wpłatami przysługuje omawiana ulga. Z tego względu wysoce wątpliwe wydaje się stanowisko zgodnie z którym prawo do odliczenia mogłoby przysługiwać także osobie dokonującej wpłaty na konto „za” oszczędzającego. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z ugruntowanym już w orzecznictwie poglądzie, wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe stanowią wyjątek od zasady powszechności i równości opodatkowania. Nie można zatem stosować wykładni rozszerzającej przepisów dotyczących preferencji podatkowych.
Zatem w sytuacji gdy „za” oszczędzającego ktoś inny dokona wpłaty na jego konto IKZE, zarówno oszczędzający, jak i osoba ponosząca wydatek nie będą miały prawa do dokonania odliczenia z tego tytułu.
Wydaje się, że rozwiązaniem umożliwiającym zachowanie przez podatnika prawa do ulgi w sytuacji gdy to nie on, a osoba bliska ma ponieść ekonomiczny ciężar wpłaty na jego konto IKZE może być wcześniejsze przekazanie tych środków pieniężnych podatnikowi w formie darowizny. Jest to o tyle korzystne że zgodnie z przepisami ustawy od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania darowizny oraz udokumentują otrzymanie darowizny dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Po otrzymaniu darowizny podatnik może wpłacić otrzymane środki na IKZE.
Oznacza to, że w takiej sytuacji samo dokonanie darowizny środków pieniężnych nie zostanie objęte podatkiem od spadków i darowizn (oczywiście przy spełnieniu powyższych warunków), a jednocześnie oszczędzający na IKZE zachowa prawo do odliczenia od dochodu wpłaty dokonanej na IKZE, zmniejszając tym samym kwotę należnego podatku.
Jarosław Włoch
Aplikant radcowski, konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.